Dài-gĕ̤ng
Lài-nguòng: Wikipedia
Dài Ge̤ng (臺江) sê Hók-ciu gì sioh bih ôi-dó̤i, gah Hók-ciu siàng nàng buô, Mìng-ge̤ng báe̤k ngiâng. Báe̤k Sáe̤ng kui sṳ̄ Mìng-ge̤ng cūi puóng, luk dê hìng siàng, cing sâ̤ gì nè̤ng lì cuāi nē̤ dêu. Téng Mìng-dièu kui-sṳ̄ Dài Ge̤ng cêu siàng ôi Hók-ciu dék dê̤ṳng iéu gì siong ngiek dṳng sing.
Mŭk-liŏh |
[Siŭ-gāi] Gāng Sṳ̄
Dài Ge̤ng lik sṳ̄ siông géu lă̤ Nàng Dài. Gah gung-nguòng-sèng 770 nièng, ging dáng Dài Ge̤ng dṳng buô (Gék-siòng Sang hó gê̤ṳng) cêu ô Mìng-hṳk cuk gì sieng mìng seng uak gah cī lāu.
Gung-nguòng-sèng 202 nièng, Mìng Uòng gah Nàng-dài Sang (Ging dáng gì Duâi-miêu Sang) sêu dong sì dṳng iong gì hung siōng, lik có̤ „Mìng Uok Uòng“, iòng hâiu gah ciā sang gà̤-dēng kī sioh gang miêu, hāu lă̤ „Mìng-uok-uòng Miêu“. Hâiu sié nè̤ng hāu miêu „Duâi Miêu“, cī sang iâ hāu lă̤ „Duâi-miêu Sang“.
Gung-nguòng-sèng 134 nièng, De̤ng-uok Uòng Ṳ̀ Siêng gah Nàng-dài Sang ge̤ng bing diéu ngṳ̀, bêng ciā ôi géu gék-lé, gah cī kī sioh bih dài, hāu lă̤ „Diéu-ngṳ̀ Dài“. Gōng „De̤ng Nàng siàng kiéu uông, ô dài lìng ge̤ng“, „Dài Ge̤ng“ ing chṳ̄ dáik miàng.
Dòng-dô̤i sì-hâiu, ging dáng gì Dài Ge̤ng suk Mìng Gâing gâe̤ng Âiu-guang Gâing guāng-hak. Hiā-sèng-hâiu lâng bih gâing áng ging dáng Bah-mā Giò, Bing-dáik Giò gâe̤ng Iòng-dṳng sioh dâi ôi gái siáng, ī de̤ng gì Dài Ge̤ng suk Mìng Gâing, ī sa̤ gì Dài Ge̤ng suk Âiu-guang Gâing. Ciong uâng gì guang hak huong sék tié lāu mì tì gáu gung-nguòng 1913 nièng lâng gâing hak-biáng có̤ Mìng-âiu Gâing ciáh giék sók.
1945 nièng, céng hu gah Dài Ge̤ng siék lik Siēu-giò Kṳ gâe̤ng Dài-ge̤ng Kṳ. 1956 nièng lâng kṳ hak-biáng có̤ ging dáng gì Dài-ge̤ng Kṳ
[Siŭ-gāi] Dê Lī gâe̤ng Ké-hâiu
Dài Ge̤ng Kṳ sê Hók-ciu chê 5 kṳ dài dong gì sioh bih. Ké-hâiu ung-huò
[Siŭ-gāi] Dê Lī
Dài Ge̤ng gah Hók-gióng sēng de̤ng nàng buô, Hók-ciu chê-kṳ dṳng buô. Báe̤k-ūi 26 dô 05 miēu (26°05'), de̤ng-giang 119 dô 18 miēu (119°18). Mìng-ge̤ng báe̤k ngiâng, áng Mìng-ge̤ng Hòng-dô̤ gâe̤ng Chong-sang Kṳ gáh ge̤ng dó̤i siōng, de̤ng buông gâe̤ng Gu-sang Déng siong lièng, sa̤ buô gâe̤ng Hùng-sang Déng siong lièng, báe̤k buô sê Gū-làu Kṳ. Luk dê miêng-ciék 18 bìng-huong gong-lī.
[Siŭ-gāi] Ké Hâiu
Dài Ge̤ng gì ké-hâiu suk Hāi-iòng séng gì ké-hâiu. Dài Ge̤ng gì hâ-gié gá dòng, de̤ng-gié cing dó̤i, dáng sê nâng ô gàng-dièu téng báe̤k huong giâ lì uâ, ung-dô iâ â̤ gáung gáu 0℃ ī giâ. Dài Ge̤ng nièng bìng-ging ung dô 19.6℃, gáung-ū liâng sê 1342.5 hò̤-mī.
Siong nièng dài dong, 4-6 sê huô-gié (ṳ̄-gié), Mìng-ge̤ng sèu sèu dōng kā̤-cūi, 7-8 nguok iā ciēu dâung ṳ̄, dék gèng ung-dô du gah 35℃ ī siông, ô sì â̤ chieu guó 40℃, ciā sì hâiu iâ â̤ có̤ hung-tai. 9 nguok ī hâiu ké-ung mâing mâing gáung giâ lì, dáng sê dék gèng ung-dô gó sê gah 25~30℃ cō̤-êu, ciā sì hâiu gi buong du sê sàng-tieng, cing ciēu dâung ṳ̄. Iòng dong diè gáu 10 nguok dā̤ tieng cêu kai sṳ̄ liang lāu. 11 nguok tieng kiu chéng. 12 nguok gáu 2 nguok sê sioh nièng dài dong dék chéng gì sèng hâiu, tek biek gah nièng dau hiā sèng-hâiu, ung-dô sèu sèu nâ ô 0-6℃.
[Siŭ-gāi] Ìng Kēu gâe̤ng Cung Gáu
Dài Ge̤ng ìng kēu ô 37 uâng. Gṳ mìng ciō iéu séng Huk-gáu, dáng sê Dài Ge̤ng sê Tieng-ciō gáu gâe̤ng Gi-dók gáu dê̤ṳng iéu gì uak dông dê huong.
[Siŭ-gāi] Ìng Kēu
Dài Ge̤ng ô 37 uâng nè̤ng, ciō iéu sê Háng-ìng. Nguòng-dô̤i sì-hâiu ô Mōng-gū nè̤ng dêu gah cuāi nē̤. Ching-dièu sèng hâiu chui iòng ô Māng-cuk nè̤ng lì Hók-ciu dêu, dáng ìng-kēu ng sê cing sâ̤.
Hiêng-káik-sì Dài-ge̤ng dṳ̀ lāu Háng-ìng ī nguôi, gó ô Māng-cuk gâe̤ng Huòi-cuk dēng, dáng sê nè̤ng iā ciēu iā ciēu, ìng-kēu bī lṳk gó lă̤ mò̤ guó 0.5%.
Ing dioh lik sṳ̄ gì iòng-iù, Dài Ge̤ng ìng kēu duâi buó hông gah nàng-buô gâe̤ng sa̤-nàng-buô. Âiu-ciu (gah Dài-ge̤ng Kṳ nàng-buô, Dài-ge̤ng guōng diòng huāi nē̤), Se̤ng-huòng (gah Dài Ge̤ng nàng-buô, Duâi-miêu-sèng huāi-nē̤), Chong-hà (gah Dài Ge̤ng sa̤-nàng-buô) gâe̤ng Bong-ciu (gah Dài Ge̤ng sa̤-nàng-buô) sé bih ga̤-dô̤ gì ìng-kēu mik-dô dék gèng, du gah sioh gong-lī 4.5 uâng ī gèng.
[Siŭ-gāi] Cung Gáu
Dài Ge̤ng nè̤ng ciō iéu séng Huk Gáu. Tieng-ciō Gáu, Ià-su Gáu gâe̤ng Huòi Gáu gah Dài Ge̤ng du ô séng dù.
Gah 1940 nièng-dó̤i ī sèng, Tieng-ciō Gáu gâe̤ng Ià-su Gáu gì Ciō-gáu cô̤-dòng du siék gah Dài Ge̤ng gì Gáu-dòng diē sié. Ing chṳ̄ Dài Ge̤ng sê Tieng-ciō Gáu gâe̤ng Ià-su Gáu diòng dô̤ gì dê̤ṳng iéu diòng sū.
Ging dáng Tieng-ciō Gáu gáu iū do̤ só gah Ngiê-ciu, Buong-ciu, gâe̤ng Âiu-ciu. Dài Ge̤ng gì Tieng-ciō Gáu gáu iū dài dong, Diòng Lo̤h nè̤ng gâe̤ng Hók Chiang nè̤ng dék sâ̤, i cà̤ du sê 80 niêng ī hâiu lì cī có̤ seng-é he̤k seng uak. Hók-ciu buōng dê gì gáu iū duâi do̤ séng sê tō̤-ngṳ̀-gĭ.
