Kanadese Skild
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Die Kanadese Skild, wat dikwels ook die Laurentiese Skild genoem word, vorm die geologiese kern van die Noord-Amerikaanse vasteland. Hy beslaan die noordelike helfte van Noord-Amerika, wat tydens die laaste ystydperke byna heeltemaal met ysmassa's oordek was. Die yslae het ook die huidige voorkoms van die landskap gevorm.
Inhoud |
[wysig] Ligging
Die Kanadese Skild behels die Kanadese gebiede Labrador, Noord-Québec, Noord-Ontario, die Hudsonbaaivlakte, die Noordwes-Gebiede, die Yukon-Gebied en die Kanadees-Arktiese Eilandsee; soms word ook die gebiede tot by die vlaktes van die Sint-Laurensrivier in die suid-ooste en die gebiede tot by Minnesota en Wisconsin by die Kanadese Skild gereken.
[wysig] Geologie
Ten opsigte van sy geologiese struktuur bestaan die ondergrond van die skild uit argaïese en proterosoïese lae van kristalliene gesteentes met ou eruptiewe massa's. In die westelike gedeelte - die kraton van die Groot Slawemeer - is in 1999 die oudste gesteentes ter wêreld gevind, die Acasta-gneise uit die geologiese Hadaïkum-tydperk.
[wysig] Glasiale landskapvorming
Die uitbreiding en latere afsmelting van die ysmassa's het die uitgestrekte gebied glasiaal omgevorm en 'n laagliggende landskap met 'n klein aantal sagte heuwels geslyp. Tussen die heuwels het derduisende mere gevorm, terwyl die los grond van die boonste lae saam met die ys en smeltwater na die suide verplaas en in die gebied van die Groot Mere afgeset het.
Ná die afsmelting van die groot ysmassa's het die gebied verrys en teen die rande gewelf. Hierdie proses het nuwe vorms van erosies geskep en ook die vorming van die groot aantal stroomversnellings en watervalle bevorder. Groot gebiede het tot moeras ontwikkel.
[wysig] Klimaat
Die groot oop spasies teen die noorde en die ligging in die poolgebied bepaal die klimaat van die Kanadese Skild, wat streng kontinentaal en in die noorde polêr is. Die winters is lank en koud, die somers fris. Noord van die isoterm met 'n gemiddelde jaarlikse temperatuur van -2 °C begin die permavorsgebied. Weens die bevrore grond kan water in die somermaande nie wegsypel nie en vorm groot moerasgebiede teen die oppervlak, wat 'n geskikte broeigebied vir groot swerms van muskiete vorm.
[wysig] Vegetasie
Die noorde van die Kanadese Skild maak deel uit van die toendra, wat tot by die suidelike oewers van die Groot Beremeer, Groot Slawemeer, Athabascameer en Hudsonbaai strek. In die suide word die toendra deur die taïga begrens, 'n streek van naaldbosse met 'n wydte van tussen 1 000 en 1 400 kilometer. Teen die mees suidelike rand van die Kanadese Skild lê gebiede met gemengde bosse, wat in die vrugbare streke tussen die Rotsgebergte en die Groot Mere grotendeels uitgekap is om plek te maak vir landbougebiede.
