Europese klassieke musiek
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
- Hierdie artikel handel oor die genre van klassieke musiek of kunsmusiek in die Westerse musiektradisie. Sien Klassieke musiek vir artikels oor die klassieke musiek van nie-Westerse kulture. Sien Klassieke musiektydperk vir musiek uit die laat-18de eeu
| Geskiedenis van Europese kunsmusiek | |
| Middeleeus | (476 – 1400) |
| Renaissance | (1400 – 1600) |
| Barok | (1600 – 1760) |
| Klassiek | (1730 – 1820) |
| Romanties | (1815 – 1910) |
| 20ste eeu | (1900 – 1999) |
| Kontemporêre klassieke musiek | |
Klassieke musiek is 'n breë, ietwat onpresiese term wat verwys na musiek wat geskep is volgens, of waarvan die oorsprong lê in, die tradisies van Europese kuns, kerk- en konsertmusiek, wat 'n lang tydperk insluit—ongeveer van die jaar 1000 tot vandag. Die sentrale norme van hierdie tradisie het, volgens een denkrigting, tussen 1550 en 1825 ontwikkel en fokus op wat bekend staan as die periode van algemene praktyk. Die term klassieke musiek het eers in die vroeë 19de eeu verskyn in 'n poging om tydperk van Bach tot Beethoven te idealiseer as 'n tydperk in die musiek wat gelykstaan met die goue eeu van die beeldhoukuns, argitektuur en kuns van die klassieke oudheid, waarvan daar natuurlik geen musiek oorgebly het nie. Die vroegste verwysing na 'klassieke musiek' in die Oxford English Dictionary is uit ongeveer 1836. Sedertdien word die term in die algemene spreektaal gebruik as die teenoorgestelde van populêre musiek.
Inhoud |
[wysig] Tydlyn
Volgens een denkrigting kan musikale werke die beste verstaan word in die konteks van hulle plek in die musiekgeskiedenis. Vir aanhangers van hierdie benadering is hierdie kennis onontbeerlik om hierdie werke ten volle te kan geniet. Daar is 'n algemeen aanvaarde stelsel om die geskiedenis van klassieke musiek in stylperiodes te verdeel. Volgens hierdie stelsel is die vernaamste indelings:
- Middeleeus, voor 1450. Cantus, wat ook gelyksang of Gregoriaanse cantus genoem word, was die algemeenste vorm tot ongeveer 1100. Daarna volg die ontwikkeling van die polifonie, eers in die Ars Antiqua, dan van af 1300 die Ars Nova en later die Ars Subtilior.
- Renaissance, ongeveer 1450–1600, gekenmerk deur groter gebruik van instrumentasie en veelvuldige melodielyne en die gebruik van die eerste basinstrumente
- Barok, ongeveer 1600–1750, gekenmerk deur die gebruik van komplekse kontrapunt en die toenemende gewildheid van klawerbordmusiek (klawesimbel en pyporrel, aangesien die klavier aan die begin van die 17de eeu nie bestaan het en nie gewild geword het voor die klassieke musiektydperk nie) en orkesmusiek (daar moet genoem word dat orkeste destyds baie kleiner was—sien Kamermusiek).
- Klassiek, ongeveer 1730–1820, 'n belangrike tydperk waarin baie van die norme van komposisie, aanbieding en styl gevestig is. Die klassieke tydperk word ook gekenmerk deur die verdwyning van die klawesimbel ten gunste van die klavier, wat van daardie tyd af die vernaamste instrument vir klawerborduitvoerings en -komposisie sou word
- Romanties, 1815–1910 'n tydperk van normering, waarin die rol van musiek in die kultuurlewe uitgebrei het en instellings gestig is vir die onderrigting, uitvoering en bewaring van musiekwerke
- Modern, 1905–1975 'n tydperk wat 'n krisis in die waardes van klassieke musiek en die rol daarvan in die intellektuele lewe verteenwoordig het, sowel as die uitbreiding van teorie en tegniek. Party teoretici, soos Arnold Schoenberg, in sy essay "Brahms die Progressiewe", dring daarop aan dat die Modernisme 'n logiese voorsetting van 19de-eeuse tendense in komposisie is; ander huldig die teenoorgestelde siening, dat die Modernisme die verwerping of loëning van die metode van klassieke komposisie is
- 20ste eeu, word gewoonlik gebruik om die groot verskeidenheid post-Romantiese style tot 2000 te beskryf, wat laat-Romantiese, Moderne en Post-moderne komposisiestyle insluit.
- die term kontemporêre musiek word soms gebruik om musiek te beskryf wat van die laat-20ste eeu tot die hede gekomponeer is
- die voorvoegsel neo word gewoonlik gebruik om 'n 20ste-eeuse of kontomporêre komposisies te beskryf wat geskryf is in die styl van 'n vroeëre periode, soos die Klassieke, Romantiese of Moderne. So word Prokofiëf se Klassieke Simfonie as 'n Neo-klassieke komposisie beskou.
Die jaartalle is veralgemenings, aangesien die periodes oorvleuel het. Party deskundiges verdeel die periodes verder volgens datum of styl. Let egter daarop dat hierdie kategorieë in sekere mate arbitrêr is; die gebruik van kontrapunt en fuga, wat as kenmerkend van die Baroktydperk beskou word, is voortgesit deur Mozart, wat oor die algemeen beskou word as tipies van die Klassieke tydperk; deur Beethoven, wat dikwels beskryf word as 'n komponis wat met een voet in die Klassieke en die ander in die Romantiese tydperk staan; en Brahms, wat dikwels as Romanties geklassifiseer word.
Hierdie kaart toon 'n paar van die beroemdste klassieke komponiste. Sien Grafiese tydlyn van klassieke komponiste vir 'n vollediger oorsig 
[wysig] Klassieke musiek as "musiek van die klassieke tydperk"
In die musiekgeskiedenis word 'n ander betekenis gewoonlik aan die term klassieke musiek geheg: dit verwys na musiek uit 'n tydperk in die musiekgeskiedenis wat ongeveer strek vanaf Carl Philipp Emanuel Bach tot Beethoven— min of meer, 1730–1820. Wanneer dit in hierdie sin gebruik word, word die K van Klassieke musiek gewoonlik met ' n hoofletter geskryf om verwarring te voorkom.
[wysig] Die aard van klassieke musiek
Klassieke musiek is hoofsaaklik 'n geskrewe musiektradisie, wat bewaar word deur middel van musieknotasie, in teenstelling met mondelinge oordrag, herhaling of opnames. Hoewel verskille tussen onderskeie uitvoerings van 'n klassieke werk erken word, is die algemene beskouing van 'n klassieke werk dat dit groter is as enige spesifieke vertolking daarvan. Eeue oue werke word dikwels baie meer gereeld uitgevoer as werke wat onlangs gekomponeer is. Die gebruik van notasie is 'n doeltreffende metode van oordrag vir klassieke musiek omdat almal wat aktief aan die tradisie van klassieke musiek deelneem, musiek kan lees en dikwels opgelei is in geskiedkundige sowel as hedendaagse uitvoeringstyle. Normaalweg kom hierdie vermoë as gevolg van formele onderrig, wat gewoonlik begin wanneer iemand leer om 'n instrument te bespeel, en dit word soms voortgesit in onderrigting in musiekteorie en komposisie. Daar is egter baie passiewe deelnemers aan klassieke musiek wat dit geniet sonder om dit te kan lees of uitvoer.
Klassieke musiek is bedoel om geniet te word om sy eie onthalwe. Dit is anders as vorme van musiek wat bloot as 'n aanvulling tot ander vorme van vermaak dien. Uitvoerings van klassieke musiek vind dikwels in 'n redelik ernstige atmosfeer plaas, en daar word van die gehoor verwag om gedurende die uitvoering stil te bly en stil te sit sodat almal elke noot en nuanse kan waardeer. Die kunstenaars is gewoonlik formeel geklee, 'n gebruik wat dikwels beskou word as 'n betoning van respek vir die musiek, en kunstenaars gesels nie gewoonlik op informele wyse met die gehoor of het enige ander direkte interaksie met hulle nie. Amateur- private uitvoerings van kamermusiek is meer informele geleenthede.
Geskrewe oordrag, tesame met die respek waarmee klassieke werke bejeën word, het belangrike implikasies vir die uitvoering van klassieke musiek. Tot 'n redelike mate word daar van kunstenaars verwag om 'n werk uit te voer op 'n manier wat in ooreenstemming is met die oorspronklike oogmerk van die komponis, wat gedurende die 19de eeu steeds meer eksplisiet (tot die vlak van klein, noot-vir-noot-besonderhede) op die bladmusiek uitgedruk is. Afwykings van die komponis se oogmerk word soms as etiese vergrype veroordeel. En tog is die daar ook tekens van die teenoorgestelde tendens—bewondering vir kunstenaars wat nuwe "vertolkings" van die komponis se werk uitvoer—en dit is nie ongehoord nie dat 'n komponis 'n kunstenaar sal prys omdat hy 'n beter weergawe van die komponis se oorspronklike oogmerk voortgebring het as wat die komponis hom self kon voorstel. Musici wat klassieke musiek uitvoer, word dus dikwels baie hoog aangeskryf weens hulle musikaliteit, al komponeer hulle nie self nie.
Klassieke komposisie streef dikwels na 'n baie komplekse verhouding tussen die affektiewe (emosionele) inhoud van die musiek, en die gedagte-inhoud. Daar is, in die hoogs aangeskrewe klassieke musiekwerke 'n intensiewe gebruik van musiekontwikkeling, die proses waarin 'n musikale saadjie, of motief, in verskillende kontekste, of in gewysigde vorm, herhaal word, sodat die verstand van die luisteraar bewustelik of onbewustelik die verskillende weergawes met mekaar vergelyk. Die klassieke genres van sonatevorm en fuga maak van besonder streng vorme van musiekontwikkeling gebruik. (Sien ook Geskiedenis van sonatevorm)
Nog 'n gevolg van die oorheersing van die komponis se geskrewe bladmusiek is dat improvisasie 'n betreklike klein rol in klassieke musiek speel—in skerp teenstelling met tradisies soos jazz, waarin improvisasie 'n sleutelrol speel. Improvisasie in die uitvoering van klassieke musiek was baie algemener gedurende die Baroktydperk, en onlangs is die uitvoering van hierdie musiek deur moderne klassieke musici verryk deur 'n herlewing van die ou improvisasiegebruike. Gedurende die Klassieke tydperk het Mozart en Beethoven soms die cadenzas in hulle klavierkonserte geïmproviseer—maar hulle het gewoonlik die cadenzas uitgeskryf wanneer ander soliste dit moes uitvoer.
Kunsmusiek, konsertmusiek en orkesmusiek is terme was soms as sinonieme vir klassieke musiek gebruik word.
[wysig] Kompleksiteit
Klassieke werke word oor die algemeen as musikaal kompleks beskou weens die aanwending van ontwikkeling, modulasie (verandering van toonaard), min direkte herhaling en 'n algemene gebruik van musikale frases wat nie van reëlmatige lengte is nie—dit wil sê nie vier of agt mate lank nie—kontrapunt, veelstemmigheid (polifonie) en gesofistikeerde harmonie.
Daarbenewens kan daar baie lang werke (30 minute tot drie uur) in klassieke musiek opgebou word uit kleiner hiërargiese eenhede (frases, periodes, seksies en bewegings). Strukturele vlakke word onderskei deur Schenker-ontleding.
[wysig] Emosionele inhoud
Soos in die geval van baie van die fynere kunsvorms, strewe klassieke musiek dikwels daarna om 'n verhewe eienskap of emosie oor te dra, wat uitdrukking gee aan universele kenmerke van die menslike aard. Hulle redeneer dat hierdie dieper vlak van uitdrukking klassieke musiek toelaat om te bereik wat in die kuns "verheffing" genoem word. Voorbeelde wat dikwels aangegee word is gewyde werke soos die Misse van Bach, Haydn, Mozart, Beethoven of Dvořák, of in werke soos Beethoven se toonsetting van Friedrich Schiller se gedig, Ode an die Freude (Ode tot die Vreugde), in die 9de simfonie, wat dikwels gebruik word by tye van nasionale bevryding of feesviering, soos in die geval van die Japannese gebruik om dit uit te voer met Nuwejaar.
[wysig] Instrumente
Klassieke en populêre musiek word in sekere mate onderskei deur die instrumente wat daarin gebruik word. Oor die algemeen is die instrumente wat in klassieke musiek gebruik word nie-elektronies en is dit voor die middel van die 19de eeu uitgevind (dikwels baie vroeër) en in die 18de en 19de eeu genormeer. Dit bestaan uit die instrumente wat in 'n orkes gevind word, tesame met 'n paar ander solo-instrumente (soos die klavier, klawesimbel, orrel). Die elektriese ghitaar speel 'n besonder prominente rol in populêre musiek, maar speel natuurlik geen rol in klassieke musiek nie, en word maar selde in die klassieke musiek selfs van die 20ste en 21ste eeu gebruik. Klassieke sowel as populêre musici het gedurede die afgelope paar dekades geëksperimenteer met elektriese of elektroniese instrumente (byvoorbeeld die sintetiseerder of elektroniese band), en instrumente uit ander kulture (soos die gamelan). Daar moet genoem word dat al die basinstrumente nie voor die Renaissance bestaan het nie (in Middeleeuse musiek is instrumente in twee kategorieë verdeel: instrumente vir buitemuurse- of kerkgebruik, wat 'n harde klank voortgebring het, en instrumente vir binnemuurse gebruik. Daarbenewens het baie instrumente wat vandag met populêre musiek geassosieer word, 'n belangrike rol in vroeë klassieke musiek gehad, soos doedelsakke, vilhuelas, draaiorrels en sommige houtblaasinstrumente. Aan die ander kant het die akoestiese ghitaar, wat byvoorbeeld met populêre musiek geassosieer is, gedurende die 19de en 20ste eeu veld gewen. Vandag geniet dit groot aansien, wat dit nooit voorheen gehad het nie. Laastens, dit is belangrik om te besef dat die manier waarop 'n klassieke instrument gestem word, grootliks van verskil volgens die tydperk waarin die instrument bekendheid verwerf het en die tydperk waarin die stuk gekomponeer is. Sien musikale instemming.
[wysig] Permanensie
Een besondere kenmerk van klassieke musiek is die duursaamheid daarvan. Byvoorbeeld, van die werke van J. S. Bach is nou byna 300 jaar oud, en dit word nogtans nog dikwels uitgevoer.
Baie van Bach se tydgenote se musiek was ten beste van middelmatige waarde, en vandag is hulle musiek vergete en lewe moontlik net in biblioteke voort. Die repertorium van klassieke musiek begunstig werke wat oor 'n lang tydperk deur luisteraars as voortreflik erken word.
[wysig] Wisselwerking tussen klassieke en populêre musiek
Klassieke musiek is nog altyd beïnvloed deur of het materiaal uit populêre musiek oorgeneem. Voorbeelde sluit Erik Satie, Kurt Weill se The Threepenny Opera, en die Post-minimalisme in, sowel as baie van baie Post-moderne klassieke musiek.
[wysig] Klassieke musiek en volksmusiek
Komponiste van klassieke musiek het dikwels gebruik gemaak van volksmusiek, dit wil sê musiek wat deur onopgeleide musikante geskep is en mondelings oorgedra is. Hulle het dit dikwels gedoen met 'n eksplisiet nasionalistiese ideologie; in ander gevalle het hulle eenvoudig volksmusiek gebruik as 'n bron vir tematiese materiaal. Sien: Europese klassieke komponiste wat bekend is vir die gebruik van volksmusiek
[wysig] Klassieke musiek in opvoeding
Deur die geskiedenis heen het ouers dikwels seker gemaak dat hulle kinders van kleins af in klassieke musiek opgelei word. Vroeë ondervinding met musiek voorsien die grondslag vir ernstiger studie later in die lewe. Dit is byna onmoontlik om party instrumente, soos die viool, op 'n professionele vlak te leer speel as 'n mens nie as kind begin leer het nie. Party ouers laat hulle kinders musieklesse neem weens sosiale redes of in 'n poging om selfdissipline by hulle in te skerp; daar is ook al getoon dat musieklesse akademiese prestasie verbeter. Party is van mening dat 'n mate van kennis van belangrike klassieke werke deel is van goeie opvoeding. Gedurende die 1990's is 'n aantal studies in die Verenigde State gedoen en populêre boeke uitgegee oor die sogenoemde Mozart-effek: 'n tydelike, klein toename in prestasie in sekere toetse van mense wat na Mozart se musiek geluister het. Die gepopulariseerde weergawe van die omstrede teorie is bondig opgesom deur 'n musiekkorrespondent van die New York Times: "Navorsers het vasgestel dat dit jou in werklikheid slimmer maak as jy na Mozart luister." Voorstanders het CD's bemark wat glo die effek aangebring het. In die staat Florida is 'n wet uitgevaardig wat kleuters in staatskole verplig het om elke dag na klassieke musiek te luister, en in 1998 het die goewerneur van Georgia $105 000 per jaar begroot om elke kind wat in Georgia gebore is, van 'n bandopname of CD van klassieke musiek te voorsien. Een van die oorspronklike navorsers het gesê: "Ek dink nie dit kan enige skade doen nie. Ek is heeltemal ten gunste daarvan om kinders bloot te stel aan wonderlike kultuurervarings. Maar ek dink dat die geld beter bestee kan word op programme vir musiekopleiding."
Sien ook:
- Mozart-effek
- Orff Schulwerk
- Suzuki-metode
[wysig] Verwante genres
- Filmmusiek
- Elektroniese kunsmusiek
- Indiese klassieke musek
- Videospeletjiemusiek
[wysig] Komponiste van klassieke musiek
- Lys van komponiste van klassieke musiek
[wysig] Klassieke musiekterme
Sien Lys van musiekterme vir terme wat spesifiek verband hou met die uitvoering van klassieke musiek.
[wysig] Literatuur
- Norman Lebrecht, When the Music Stops: Managers, Maestros and the Corporate Murder of Classical Music, Simon & Schuster 1996
[wysig] Bron
- Hierdie artikel is vertaal vanaf die ooreenstemmende artikel in die Engelse Wikipedia.
[wysig] Eksterne skakels
- Classic Cat – 'n Gids van gratis klassieke MP3's.
- Classical.net – hulpbron met oorsig, databasis en poslys.
- ClassicalArchives – musiek, kunstenaars, komponiste, MIDI-lêers
- ChopinMusic Forum – 'n gemeenskap van liefhebbers van romantiese musiek
- European Classical Music – chronologie en gratis aflaaibare musiek
- MusicWeb International – CD-resensies, artikels oor komponiste, tydlyne, resensies van konserte en boeke
- The G Clef – Alles oor Indiese en Europese klassieke musiek. Ook goeie inligting oor klassieke ghitaar en blokfluit
- ViolinMP3.com – Webwerf met vioolinligting en etlike hulpbronne in verband met klassieke musiek en gidse tot komponiste
