Kambriyen öncesi
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kambriyen Öncesi Devir yeryüzünün oluşumundan Kambriyene -545 milyon yıl öncesine- kadar geçen dört milyar yıllık zaman dilimidir. Yeryüzü tarihinin 7/8'lik bölümü, Kambriyen öncesinde geçer. Kambriyen Öncesi Devir, gezegenin atmosfer, litosfer ve hidrosfer olarak şekillenmesine ve ilk yaşam formlarının ortaya çıkmasına sahne olan dönemdir. Yaşamın jeobiyokimyasal süreçler sonucu ortaya çıkması, bakterilerin evrimi, atmosferin oksijence zenginleşmesi, ökaryotların evrimi ve ilk hayvanların ortaya çıkması hep Kambriyen öncesinde gerçekleşir.
Ne var ki Kambriyen öncesine ait bilgileriniz son derece sınırlı ve tartışmalı. Son zamanlarda kabul gören sistemde, Kambriyen öncesi, Faneozoik devirle denk iki devre ayrılır: Proterozoik Devir ve Arkeyan Devir.
Ancak, dünyanın en eski kayaçlarının bulunduğu Arkeyan'ın başlangıç zamanı belirlenememektedir. Bunun nedeni, yeryüzünde Arkeyan öncesine ait hiçbir kayaç olmamasıdır. Yeryüzünde bilinen en eski kayaçlar 3.8 - 3.9 milyar yıl öncesine ait. Bu zamandan önceki kayaçlar jeolojik olaylar sırasında aşınarak ya da yeniden magmaya karışarak yok olmuş. Dünyanın 4,5 milyar yıl olarak biçilen yaşı, jeolojik etkinliğin olmadığı Ay'dan getirilen taşların ve yeryüzüne düşen meteorlar üzerinde yapılan çalışmalarla bulunmuştur.
Bazı bilim adamları Dünyanın, Güneş sisteminin oluşumu sırasında, bir gök cismi olarak belirmesinden Arkeyan'a -kıtaların katı kayaçlar haline gelmesine- kadar geçen zaman dilimi için Hadeyan ismini kullanır. Bu da, tıpkı yaşadığımız çağ olan Holosen gibi gerçek bir jeolojik devir olmasa da, dünya tarihinin bütünlüğünün sağlanması amacıyla kullanılır.
