Wielki kryzys
Z Wikipedii
Wielki kryzys, określany też mianem wielkiej depresji - największy kryzys gospodarczy w XX wieku, który miał miejsce w latach 1929-1933 i objął wszystkie kraje oraz wszystkie dziedziny gospodarki.
Kryzys rozpoczął się w Stanach Zjednoczonych, po tzw. czarnym czwartku (a według niektórych źródeł już kilka miesięcy wcześniej), czyli panice na giełdzie nowojorskiej na Wall Street 24 października 1929, gdy gwałtownie spadły ceny akcji, pociągając za sobą łańcuch bankructw i zadłużenia, które rozprzestrzeniły się stopniowo na wszystkie kraje. Skutkiem kryzysu była też utrata pracy przez setki milionów ludzi - w USA bezrobocie sięgnęło 1/3 siły roboczej. Spadek produkcji przemysłowej sięgnął w niektórych krajach 50% (Polska, USA), a szczególnie silnie odczuło kryzys rolnictwo. Poprawa sytuacji gospodarczej nastąpiła w 1933 r., w Polsce dopiero ok. 1935 r.
Skutkiem wielkiego kryzysu, według oceny historyków, było m.in. dojście Hitlera do władzy w Niemczech. W Stanach Zjednoczonych skutki kryzysu zostały złagodzone przez tzw. Nowy Ład Gospodarczy (ang. New Deal), czyli program reform ekonomiczno-społecznych wprowadzonych w USA przez prezydenta Roosevelta w latach 1933-1939 - popularność zyskała wtedy doktryna ekonomiczna keynesizmu zakładająca interwencję państwa w gospodarce, która przez wiele lat dominowała potem w teorii i praktyce gospodarczej krajów wolnorynkowych.
Alternatywną teorię przyczyn wielkiego kryzysu przedstawia tak zwana szkoła austriacka. Prace ostro krytykujące teorie Keynesa publikowali Ludwik von Mises, Murray N. Rothbard i Friedrich August von Hayek. Według „austriaków”, cykle koniunkturalne, będące główną przyczyną wielkiego kryzysu, są powodowane przez interwencje rządowe w gospodarkę, przede wszystkim przez regulacyjną politykę pieniężną i kredytową. W 1974 roku Hayek otrzymał Nagrodę Nobla między innymi za rozwinięcie teorii Misesa dotyczących cykli koniunkturalnych.
Oryginalne spojrzenie na przyczyny wielkiego krachu przedstawia Jude Wanniski w artykule "Wielki Krach 1929"[1]
