Szczucin

Szczucin położony jest w Kotlinie Sandomierskiej w północno-wschodniej części województwa małopolskiego. Miejscowość graniczy z województwem świętokrzyskim, a konkretnie z wsią Rataje, granice między województwami wyznacza w tym miejscu najdłuższa polska rzeka Wisła. Po za tym Szczucin graniczy z: Łęką Szczucińską, Łęką Żabiecką, Świdrówką, Dąbrowicą, oraz Lubaszem.

Przez Szczucin przebiega droga krajowa nr 73 Warszawa - Krynica, droga regionalna nr 982 Szczucin - Mielec, a także liczne utrzymane w dobrym stanie drogi wojewódzkie. Most na Wiśle sprawia, że Szczucin jest ważnym węzłem komunikacyjnym dla transportu samochodowego.

[edytuj] Klimat

Klimat Szczucina zaliczany jest do klimatów podgórskich nizin i kotlin, jest łagodny i dość suchy, korzystnie działający na organizm człowieka. Sprzyja on rolnictwu i sadownictwu.

[edytuj] Historia

Osada ma stary rodowód, istniała już na początku XIV wieku, a pierwsza o niej wzmianka pochodzi z 1326 roku. Wspomina o szczucińskiej parafii, a zatem wcześniej zbudowano tu kościół, o którym jednak źródła historyczne milczą. Szczucin był własnością rycerską, jego mieszkańcy trudnili się flisactwem, połowem ryb, rolnictwem, drobnym rzemiosłem.

Nad Wisłą powstał port rzeczny, za pośrednictwem którego wysyłano na północ drewno z Puszczy Sandomierskiej, zboże dostarczane niemal z całej Małopolski oraz inne towary. W tym okresie Szczucin rozwijał się głównie dzięki żegludze na Wiśle. W rejonie osady znajdowała się przeprawa przez Wisłę, wiódł tędy trakt handlowy północ - południe o ponadregionalnym znaczeniu. Wieś często przechodziła "z rąk do rąk", a władały nią znane, nie tylko w Małopolsce rody.

I wojna światowa powstrzymała wszelkie symptomy rozwoju miasteczka. We wrześniu 1914 roku, na zachód od Szczucina, wzdłuż Wisły rozlokowały się oddziały Legionów Józefa Piłsudskiego, atakując Rosjan po drugiej stronie rzeki i odnosząc spore sukcesy. Po wycofaniu się legionistów, ziemię szczucińską i cały powiat dąbrowski zajęły wojska rosyjskie. Szczucin był okupowany do maja 1915 roku, kiedy to, po słynnej bitwie gorlickiej Rosjanie zmuszeni zostali do odwrotu na froncie galicyjskim.

W 1934 roku, w wyniku reformy samorządowej utworzono gminę Szczucin. Nie pomogły protesty mieszkańców domagających się zatwierdzenia praw miejskich. Szczucin nie spełniał podstawowego kryterium, pozwalającego zachować status miasta: liczył mniej niż 3 tys. mieszkańców. W 1936 roku ostatecznie zdegradowany został urzędowo do rangi wsi.

We wrześniu 1939 roku w rejonie Szczucina miały miejsce ciężkie walki toczone przez cofającą się armię Kraków z przeważającymi siłami niemieckimi. Po rozbiciu polskich oddziałów wielu żołnierzy dostało się do niewoli. Blisko stu z nich zamknięto w strzeżonej przez hitlerowców szczucińskiej szkole. Dn. 12 września w budynku doszło do dramatu. Znieważony i spoliczkowany polski oficer, uderzył Niemca. Wtedy żołnierze Wermachtu zaczęli strzelać do jeńców, a do wnętrza szkoły spadły pociski zapalające. Jeńcy usiłowali wydostać się z płomieni, hitlerowcy strzelali do wyskakujących przez okna. Zginęło 70 żołnierzy. Ich śmierć upamiętniono obeliskiem.

Podczas okupacji w Szczucinie działały ugrupowania ruchu oporu, prowadzono tajne nauczanie. W 1943 roku żołnierze legendarnego oddziału "Jędrusie" wykonali w Szczucinie wyrok na znienawidzonym, wysługującym się hitlerowcom komendancie powiatowym policji granatowej. Na przełomie 1944 i 1945 roku hitlerowcy, przygotowujący się do obrony pozycji nad Wisłą i fortyfikujący teren, wysiedlili mieszkańców Szczucina. Część domów zniszczono a materiał wykorzystano do budowy umocnień. Po zakończeniu wojny Szczucin pozostał wsią z zachowanym małomiasteczkowym układem przestrzennym.

W minionym okresie miejscowość ta znacznie się rozbudowała, powstały nowe ulice, domy, obiekty użyteczności publicznej, a także zakłady produkcyjne, baza oświatowa i kulturalna. Szczucin to obecnie siedziba gminy, lokalny ośrodek handlowy i usługowy, od 1989 roku funkcjonuje w realiach samorządowych. Po reformie administracyjnej gmina weszła w skład powiatu dąbrowskiego.

Na stronie internetowej historia wsi jest opisana bardzo obszernie.

[edytuj] Zabytki

Dwie reprezentacyjne budowle Szczucina to: Muzeum Drogownictwa, oraz Kościół parafialny pod wezwanie świętej Marii Magdaleny. Bardzo ważnym miejscem dla mieszkańców Szczucina i okolic jest Kwatera Pamięci Narodowej.

Znajduje się tu jedyne w Polsce muzeum drogownictwa. Na obszarze około dwóch hektarów zgromadzono kilkadziesiąt starych maszyn i urządzeń drogowych: walców, ciągników, lokomobil, a także bogaty zbiór znaków drogowych, słupów kilometrowych, urządzeń pomiarowych. W budynku muzeum zgromadzono między innymi: dokumenty, projekty, mundury, oraz ciekawe makiety.

Kościół parafialny pw. św. Marii Magdaleny, usytuowany w północno wschodnim narożu obszernego placu rynkowego. Potężna zwarta bryła kościoła łączy w sobie starą, barokową część i nowsze, wzniesione w stylu neobarokowym człony, tworząc całość harmonijna i zgodną. Murowana i tynkowana budowla o ramowo-pilastrowych, skromnych podziałach zewnętrznych elewacji, najokazalej prezentuje się z rynku, skąd można ogarnąć wzrokiem szlachetną prostotę neorenesansowej fasady poprzedzonej niższą i węższą kruchtą. Odbudowa wieży, składająca się z trzech zwężających się kondygnacji nakryta została baniastym hełmem, nawiązującym do barokowego kształtu sygnaturki górującej ponad dachem korpusu. Wyjątkowym "skarbem" szczucińskiej świątyni jest polichromia pokrywająca rozczłonkowane pilastrami i zamknięte profilowanym gzymsem ściany wnętrza. Na szczególną uwagę zasługują także: obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, w typie Matki Boskiej Tuchowskiej (XVI - XVII) umieszczony w głównym ołtarzu. Ponad to obraz Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej (II połowa XVIII), umieszczony w bocznym ołtarzu, oraz barokowy wizerunek Matki Boskiej Różańcowej ukazanej w asyście świętych (1714 rok).

Ważnym miejscem dla mieszkańców jest Kwatera Pamięci Narodowej. Obelisk stoi na miejscu dawnej szkoły, upamiętnia tragedię polskich żołnierzy spalonych żywcem przez hitlerowców w szkole 12 września 1939 roku.

W miejscowości znajdują się również zabytki zamożnej rodziny Bogószów, która niegdyś zamieszkiwała wieś. Przy wyjeździe ze Szczucina, w kierunku Delastowic, rozciągają się resztki zespołu dworskiego, należącego w przeszłości do rodziny Boguszów. Na nowo zagospodarowanym obszarze wznosi się rozległy budynek dworu, wybudowany ok. 1917 roku na miejscu starszego, w którym przyszedł na świat Andrzej Rawicz Gawroński, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej i lekarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Na miejscowym cmentarzu, w otoczeniu pomników nagrobnych stoi neogotycka kaplica grobowa Boguszów. Wybudowano ją w 1877 roku, murowana i otynkowana, ozdobiona jest na narożach lizenami, arkadowym fryzem poniżej pasa gzymsu wieńczącego i trójkątnym szczytem z arkadami.

Ponad to w Szczucinie znajduje się: cmentarz żydowski, wiele przydrożnych figurek, kapliczka z XIX wieku, dwie wiekowe kamienice w rynku, a na cmentarzu pomnik tych, którzy polegli za ojczyznę w 1863 roku.