Saul Wahl
Z Wikipedii
Saul Wahl (właściwie Saul Katzenellenbogen) - (1541-1617), rabin litewski, dzierżawca ceł i warzelni soli na Litwie, osobisty bankier domu Radziwiłłów. Według niektórych źródeł jednodniowy król Polski w 1587. Jakkolwiek samo jego istnienie jest faktem, to sprawowanie władzy w I Rzeczypospolitej jest odrzucane przez historiografię.
[edytuj] Podania
Jego dzieje znane są z wielu współczesnych przekazów żydowskich. Według jednej z takich opowieści książę Mikołaj Krzysztof Radziwiłł Czarny, udał się do Włoch z pielgrzymką pokutną. Przybył do Padwy w przebraniu żebraczym, gdzie wszyscy kwitowali jego książęce pochodzenie śmiechem i drwinami. Oparcie miał dopiero uzyskać u rabina Samuela Judasza Katzenellenbogena, który przyjął go z należnymi honorami i zapewnił gościnę. W dowód wdzięczności Radziwiłł podjął się odszukania w Polsce jego syna Saula, który przebywać miał w jednej z tamtejszych jesziw. Faktycznie chłopak przebywał w światowej sławy szkole talmudycznej w Brześciu Litewskim, skąd Radziwiłł zabrał go na swój dwór.
Saul miał wzbudzać zachwyt swoją wiedzą i mądrością, stając się sławnym w całym państwie. Wkrótce zgromadził wielki majątek, będąc bankierem i dzierżawcą ceł i warzelni soli na Litwie. 17 maja 1578 uzyskał nawet przywilej królewski na kupno soli wielickiej w Koronie.
W czasie bezkrólewia po śmierci Stefana Batorego w 1586, niezdecydowana szlachta długo nie mogła wybrać jego następcy. Wobec podwójnej elekcji Maksymiliana Habsburga i Zygmunta III Wazy - w końcu miano skorzystać z powołania króla tymczasowego (rex pro tempore), którą to godność miano zaproponować Radziwiłłowi. Ten jednak odmówił, ale wysunął kandytadurę Saula.
W 1587, wśród powszechnego entuzjazmu został okrzyknięty w Lublinie królem Saul Wahl (wahl - niem. wybór) przez szlachtę. Jego panowanie miało trwać tylko jedną noc, miał wtedy wydać wiele nowych praw i przywilejów poprawiających położenie Żydów w Polsce.
[edytuj] Bibliografia
- Hirsch Edelman, Gedullat Sha'ul ("The Elevation of Saul"), London, 1844;
- S. A. Bershadski, Saul Wahl, in Voskhod, 1889;
- M. A. Getzelten, Po Povodu Legendi o Yevereie, Korolie Polskom ("Regarding the Legend of the Jew King of Poland"), in Razsvyet, 1880, No. 41;
- Eisenstadt, Da'at Kedoshim ("Wisdom of the Holy Ones"), p. 84; St. Petersburg, 1897-98;
- Karpeles, Jewish Literature and Other Essays, pp. 272-292, Philadelphia, 1895.
