Punkt typograficzny

Z Wikipedii

Punkt typograficzny

W czasach tradycyjnego zecerstwa obowiązywały na świecie dwa systemy drukarskich miar typograficznych. W USA i Wielkiej Brytanii był to system Pica, a w pozostałej części Europy (w tym w Polsce) system Didota. Obecnie standardem są komputerowe miary - miary postscriptowe stosowane jednakowo na całym świecie. Wywodzą się one z systemu Pica, przy czym wielkości zaokrąglono do ułamków cala. Na szczęście we wszystkich trzech systemach jednostka o nazwie punkt typograficzny posiada podobny rozmiar w milimetrach, a dzisiejsze czasy to już wyłącznie dominacja miar postscriptowych.

Trzy systemy oznaczania wielkości punktu typograficznego:

System Didota:
1 punkt typograficzny = 0,3759 mm

System Pica:
1 punkt typograficzny (zwany także punktem amerykańskim) = 1/12 pica = 0,3514 mm
1 pica (wym. "pajka") = 4,2169 mm

PostScript:
1 punkt typograficzny postscriptowy (cyfrowy) = 1/72 cala = 0,3528 mm
1 pica = 1/6 cala = 4.2333 mm
Uwaga: w programach do składu tekstu stosowane są różne oznaczenia np. 1p oznacza 1 pica, a 1pt oznacza 1 punkt (systemu Pica). W Polsce 1 p. oznacza jeden punkt systemu Didota. W systemie TeX/LaTeX punkt systemu Didota to 1 dd, punkt systemu Pica to 1 pt, punkt postscriptowy to 1 bp, zaś pica to 1 pc, a cycero to 1 cc.

Wielokrotności jednego punktu typograficznego mają swoje nazwy zwyczajowe, które były obowiązujące w epoce ręcznego składu, a więc jeszcze na początku lat 90. XX w. Dziś nadal część redaktorów technicznych (a także plastyków) starszego pokolenia, używa tych nazw, co może prowadzić do nieporozumień ze współpracującymi z nimi operatorami programów komputerowych. Nazwy te są, a raczej można już powiedzieć - były używane nie tylko w stosunku do wysokości liter, ale także wszelkich innych wymiarów na rozrysowanych kolumnach.

Tradycyjne nazwy wielkości typograficznych (nie tylko stopni pisma):

Nazwy te mają bardzo mocne osadzenie w praktyce. W tradycyjnej drukarni drukarz miał do dyspozycji czcionki tylko w tych wielkościach (no, powiedzmy, że od nonparela w górę), oraz czcionki wielkości 60 i 72 pt, które nie posiadają jednak swoich popularnych nazw własnych. Wszystkie inne rozmiary, czyli rozmiary pośrednie zdarzały się niezmiernie rzadko. Tak więc widać, że wraz z pojawieniem się DTP nastąpił poważny wzrost możliwości kompozycyjnych, ponieważ fonty, w odróżnieniu od czcionek umożliwiają stosowanie dowolnych wielkości. Co prawda w programach biurowych możemy mieć ograniczenie np. tylko do regulowania wielkości skokowo o pół punktu, ale już w profesjonalnych programach do składu możliwości te są praktycznie nieograniczone.

Wszystkie powyższe nazwy były powszechnie stosowane do nazywania wielkości czcionek, oraz do wymiarowania justunku drobnego. Justunek drobny to niewielkie wymiary i odległości, np. między znakami, wierszami, etc.. Do określania innych, większych wymiarów, jak np. rozmiar całej kolumny, czy szerokość wiersza stosowano głównie cycero i kwadraty, traktując je jak jednostki, a podając nawet w wartościach ułamkowych, ale już np. przy precyzyjnym określaniu tabel znów wracano do wszystkich nazw. Ponadto stosowano mieszane określenia podając jednocześnie nazwy zwyczajowe i punkty. W drukarni (a dokładniej w zecerni) justunkiem były oczywiście odpowiedniej wielkości sztabki metalowe wstawiane pomiędzy czcionki i obok nich. Był to tzw. materiał zecerski ślepy, czyli niedrukowalny. Justunek wypełniał wszystkie puste miejsca.

Przykład kilku sposobów tradycyjnego podawania tego samego wymiaru:

3 kwadraty, 2 cycera i 6 punktów
3 kwadraty, 2 i pół cycera
3 i pół kwadrata, i 6 punktów
14 i pół cycera

Zobacz też: czcionka, font, DTP, justunek, skład tekstu, stopień pisma, zecerstwo.