Półuncjała
Z Wikipedii
Półuncjała była pierwszym pismem stworzonym w Średniowieczu. Badacze pisma charakteryzują kilka odmian półuncjały, a różnice wynikają z rozbicia wczesnośredniowiecznej Europy na państwa narodowe i plemienne oraz z ukształtowania się kilku, utrzymujących bardzo słabe kontakty, ośrodków władzy i kultury.
Najstarszy znany dokument pisany półuncjałą powstał tuż po 486 roku: jest to palimpsest zawierający roczniki konsularne od 439 do 486 roku.
[edytuj] Charakterystyka półuncjały
Pojawienie się półuncjały w VI wieku było przełomem w dotychczasowej historii pisma. Wszystkie starsze pisma (z wyjątkiem pewnych elementów w kursywie młodszej) miały litery jednakowej wysokości, tymczasem półuncjała wprowadziła różną wysokość liter. Sporo z nich miało wydłużenia górne i dolne zdecydowanie wysuwające się z linii tekstu w przestrzeń między wierszami. Półuncjała była więc - przynajmniej w części - pismem minuskulnym.
Litery były wyraźnie zaokrąglone, mocno cieniowane i pisane płynnie. Pojawiły się linie łączące ze sobą litery wyrazu: to efekt szybkiego pisania i jednocześnie sposób na przyspieszenie. Wyrazy były od siebie oddzielane odstępami, choć brak było jeszcze interpunkcji.
W tekstach pisanych półuncjałą wprowadzano także kapitałę: pisano nią inicjały, tytuły, nazwy etc. Są to więc początki komplementarnego funkcjonowania podwójnego alfabetu, liter majuskulnych dzisiaj zwanych wersalikami lub po prostu „dużymi literami”, oraz liter minuskulnych.
[edytuj] Pismo iroszkockie
Najważniejszą odmianą półuncjały było pismo iroszkockie, czyli insularne (scriptura scottica). Gdy po upadku Cesarstwa Rzymskiego na kontynencie europejskim zapanował zamęt polityczny i społeczny, a antyczna kultura i nauka upadły, w cichych klasztorach wysp brytyjskich mnisi przepisywali stare księgi zapełniając karty piękną półuncjałą, z której około VIII wieku powstało irlandzko-angielskie okrągłe pismo kodeksowe.
Mnisi iroszkoccy wyruszający na kontynent z misją chrystianizacji ludów zamieszkujących nie tylko tereny dawnego imperium rzymskiego, ale i ziemie, gdzie nigdy nie stanęła stopa rzymskiego legionisty, przywozili ze sobą kodeksy ze świętymi tekstami zapisanymi pismem półuncjalnym. Wywarło ono olbrzymi wpływ na pisma używane wówczas w państwach europejskich i doprowadziło do ukształtowania się nowego rodzaju pisma.
W półuncjale iroszkockiej słowa są rozdzielone, ligatury i abrewiacje dość liczne, a inicjały otaczane ornamentem z czerwonych punktów. Występują również znaki umowne, skróty zastępujące niektóre słowa.
Najważniejsze zabytki scriptura scottica to Ewangeliarz Trinity College z Dublina zwany „Book of Kells” (VII wiek) oraz belgijski Ewangeliarz Maesyck z VIII wieku.
