Kopalnia Węgla Kamiennego Wujek

Z Wikipedii

Kopalnia Wujek - kopalnia węgla kamiennego (KWK) w Katowicach, w której 16 grudnia 1981 roku doszło do masakry górników strajkujących (strajk okupacyjny) przeciw ogłoszeniu stanu wojennego. W czasie brutalnej pacyfikacji siłami milicji i wojska w wyniku strzałów oddziału ZOMO zginęło 9 górników, a 21 zostało rannych.

[edytuj] Historia

W lipcu 1804 powstał pierwszy plan sytuacyjny kopalni Beata, której w 20 lat później prawo do eksplotacji wystawił Królewski Urząd Górniczy w Brzegu. Akt nadania obszaru górniczego Wujek (niem. Oheim) o powierzchni 1 km² został zatwierdzony w Berlinie w 1842. Jednak dopiero w lutym 1904 zarząd kopalni zarejestrował kopalnię w Sądzie Powiatowym w Katowicach.

Drążenie pierwszego szybu rozpoczęło się już w 1899, a pierwsze tony węgla wydobyto z głębokości 63 metrów 7 listopada 1900. W 1911 w kopalni pracowało już 2103 robotników. W okresie I wojny światowej w kopalni pracowało wielu jeńców wojennych. W 1922 dokonano nadania polskiej nazwy Wujek. W tym samym roku uruchomiono kopalnianą stację ratowniczą. Po stagnacji wywołanej kryzysem lat 30. ożywienie nastąpiło w latach 1937-38 i wyniosło 4800-4900 ton na dobę.

Podczas II wojny światowej oraz w czasach PRL-u wydobycie węgla ustalano odgórnie, nieraz pod dyktando zamówień płynących z zewnątrz. W 1970 wydobycie węgla wynosiło 2089040 ton, a już w 1979 - 3882850 ton na dobę. KWK "Wujek" jako pierwszy zakład wykonał już w czerwcu założenia planu pięcioletniego.

Strajk na Wujku rozpoczął się 1 września 1980 i trwał do podpisania Porozumień Jastrzębskich 3 września 1980. Od pierwszych dni września w kopalni zaczęła działać Solidarność, której przewodniczącym po wyborach w grudniu 1980 został Jan Ludwiczak.

[edytuj] Pacyfikacja kopalni

13 grudnia 1981 koło 1 rano aresztowanao Jana Ludwiczaka. Został on zaliczony do grona 648 "ekstremalnych przywódców i aktywistów" związku i innych "wrogich ustrojowi" organizacji z województwa katowickiego. Już o 3 rano do kopalni dotarła wiadomość o zatrzymaniu Ludwiczaka. Wywołało to napięcie, wśród pracujących górników na nocnej zmianie. Około 6 nad ranem zostało wyemitowane przemówienie gen. Jaruzelskiego na temat wprowadzenia stanu wojennego. Po mszy odprawionej przez ks. Henryka Borczyka postanowiono poczekać na zebranie całej załogi.

14 grudnia na porannej masówce zapadła decyzja, aby nie podejmować pracy, dopóki do kopalni nie przybędzie Jan Ludwiczak. Negocjacje dyrektora zakładu nic nie przyniosły. Na górnicze nastroje wpłynęła także decyzja o zmilitaryzowaniu kopalni. Na spotkanie z komisarzem wojskowym zostali wybrani Adam Skwira, Stanisław Płatek i Jerzy Wartak. Niestety delegacja nic nie wskórała u komisarza i postanowiono nie przerywać strajku. Została stworzona poszerzona lista żądań. Górnikom jedzenie i wszelkie potrzebne rzeczy przynosili mieszkańcy z pobliskiego osiedla. Dla zapewnienia bezpieczeństwa przez całą noc teren kopalni był patrolowany.

15 grudnia górnicy dowiedzieli się o brutalnym pacyfikowaniu przez ZOMO strajkujących w regionie zakładów pracy, m. in. kopalń Staszic i Manifest Lipcowy. Od tej chwili niemal powszechne było przekonanie, że na Wujek ZOMO też przyjdzie. Noc z wtorku na środę grupa około stu osób przygotowywała różnego rodzaju uzbrojenia.
Decyzja o pacyfikacji Wujka, jak i Andaluzji i Juliana zapadła na naradzie Wojewódzkiego Komitetu Obrony, która odbyła się o godz. 19. w Urzędzie Wojewódzkim. Posiedzenie sztabu w sprawie pacyfikacji kopalń zwołał płk. Jerzy Gruba ok. godz. 22. w Komendzie Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Katowicach.

• 1981
  • 15 grudnia, pacyfikacja kopalni Manifest Lipcowy - pierwsze strzały do górników
  • 16 grudnia, pacyfikacja kopalni Wujek, od kul giną: Jan Stawisiński, Joachim Gnida, Józef Czekalski, Krzysztof Giza, Ryszard Gzik, Bogusław Kopczak, Andrzej Pełka, Zbigniew Wilk, Zenon Zając. 21 górników zostało rannych.
  • 19 grudnia-22 grudnia - SB zatrzymuje siedem osób, które zostają oskarżone o organizowanie i kierowanie strajkiem w Wujku
• 1982
  • 20 stycznia - Prokuratura Garnizonowa w Gliwicach umarza śledztwo w sprawie śmierci górników z Wujka. Jej zdaniem członkowie plutonu specjalnego działali w warunkach obrony koniecznej i użyli broni zgodnie z przepisami
  • 9 lutego - sąd śląskiego Okręgu Wojskowego ogłasza wyrok na przywódców górniczego strajku w KWK Wujek. Stanisław Płatek 4 lata, Jerzy Wartak 3,5 roku, Adam Skwirz i Marian Głuch po 3 lata. Cztery osoby uniewinnione.
• 1991
  • 21 grudnia, prokurator kieruje do sądu akt oskarżenia przeciwko 24 osobom związanym z pacyfikacją z 1981 - na wskutek wszczętego w październiku ponownego śledztwa
• 1997
  • 25 kwietnia, prokurator wygłasza mowę oskarżycielską.
  • 16 maja, na trzy dni przed planowanym pierwotnie ogłoszeniem wyroku adwokaci Leszek Piotrowski i Janusz Margasiński, pełnomocnicy oskarżycieli posiłkowych, zarzucają sądowi stronniczość, sprzyjanie oskarżonym i żądają zmiany składu sędziowskiego. Wniosek zostaje odrzucony.
  • 21 listopada, 11 zomowców zostaje uniewinnionych, wobec pozostałych 11 postępowanie umorzono z braku dowodów
• 1998
  • 5 grudnia, Sąd Apelacyjny w Katowicach z przyczyn proceduralnych uchyla wyrok z 21 listopada 1997 i kieruje sprawę do ponownego rozpatrzenia.
• 2001
  • 30 października, Sąd Okręgowy wydał wyrok z konkluzją, że materiał dowodowy nie dał jednoznacznej odpowiedzi, kto był winny śmierci górników. Jeden z ławników złożył zdanie odrębne.
• 2003
  • 25 lutego, apelacja od wyroku w sprawie śmierci górników z kopalni Wujek; IPN bada udział prokuratorów Prokuratury Wojskowej w Gliwicach, w niszczeniu dowodów

[edytuj] Ciekawostki o kopalni

• Ku czci poległych górników jedna z ulic katowickiego Brynowa (dzielnicy, w której znajduje się kopalnia) została nazwana ich imieniem - "Dziewięciu z Wujka".
• Na podstawie tragicznych wydarzeń z grudnia 1981 r. nakręcono film "Śmierć jak kromka chleba" w reżyserii Kazimierza Kutza.