Historiografia
Z Wikipedii
Historiografia, inaczej dziejopisarstwo lub piśmiennictwo historyczne, to nauka zajmująca się historią kształtowania wiedzy o społeczeństwie ludzkim i o doskonaleniu metod badań historycznych.
Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu literatury.
[edytuj] Historiografia polska w XV wieku
Głównym centrum rozwoju historiografii w Polsce stał się Kraków. Historiografię uprawiano tutaj zarówno na dworze królewskim jak i w ośrodkach kościelnych oraz co było wówczas w Europie zjawiskiem wyjątkowym także na uniwersytecie. Wprowadził ją bowiem do swoich wykładów wybitny prof. Uniwersytetu Krakowskiego i jego wieloletni rektor Jan z Dąbrówki (ur. 1395/1400, zm. 1472).
W historiografii polskiej XV w. pierwsze miejsce zajmuje Jan Długosz ( 1415-1480 ). Był on m.in. przybocznym sekretarzem biskupa krakowskiego i kardynała Zbigniewa Olesińskiego, kanonikiem katedry krakowskiej, wychowawcą i nauczycielem synów królewskich Władysława późn. króla czeskiego, następnie Kazimierza, który został kanonizowany, a także Jana Olbrachta i Aleksandra. nie zdążył objąć arcybp lwowskiego na wskutek śmierci.
Jan Długosz sporządził opis znajdujących się w katedrze krakowskiej zdobytych pod Grunwaldem krzyżackich chorągwi pt. " Banderia Prutenorum". Jego dziełem był zbiór herbów rycerskich w liczbie 93 pod tytułem "Znaki - czyli klejnoty królestwa polskiego", którego oryginał nie zachował się. napisał także dwa żywoty św. Stanisława i błogosławionej Kingi.
Największe dzieło polskiej średniowiecznej historiografii autorstwa J. Długosza Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego było utworem zainspirowanym przez zmarłego kardynała Zbigniewa Olesińskiego. Jako historyk J. Długosz oceniał całokształt dziejów Polski z punktu widzenia politycznego programu swojego zmarłego protektora. Był zdecydowanym zwolennikiem rodzimej dynastii. Nie krył, że wolałby widzieć na tronie mazowieckich Piastów niż Jagiellonów. Zgodnie z programem Z. Olesińskiego był zwolennikiem teokratycznej koncepcji stosunków między państwem a Kościołem. Dowodził, że państwo powinno zostać poddane pod jego władzę. Był orędownikiem silnej teokratycznej monarchii sprawującej rządy niezależne i sprawiedliwe.
Roczniki J. Długosza składają się z 12 ksiąg:
- I - zawiera opis ziem polskich, czasy przedchrześcijańskie i panowanie Mieszka I.
- II - panowanie Bolesława Chrobrego i Mieszka II
- III - panowanie Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Szczodrego
- IV - panowanie Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego
- V - okres dzielnicowy do 1173
- VI - do roku 1241
- VII - do koronacji Przemysła II (1295)
- VIII - do roku 1300
- IX - panowanie Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego
- X - panowanie Ludwika Węgierskiego, Jadwigi i Jagiełły do 1409
- XI - do roku 1435
- XII do początku 1480
Z jednej strony można J. Długosza zaliczyć do najwybitniejszych europejskich historyków jego czasów, z drugiej strony ze swoją ortodoksyjnie prowidencjalistyczną wizją świata i teokratycznym programem politycznym nie całkiem zasługiwał na to miano. Chociaż utrzymywał kontakty z humanistami swoich czasów i po części nie było mu także obce humanistyczne piśmiennictwo, należał nie do nowego, ale starego, odchodzącego już świata, a jego dziejopisarstwo pomimo swych zalet w porównaniu z nową historiografią było dziejopisarstwem równie świetnym, co już wówczas anachronicznym. W takich jak on kategoriach uprawiali historię wówczas nie nowatorzy lecz epigoni.
