Dwór obronny
Z Wikipedii
Dwór obronny to określenie obiektu o cechach mieszkalnych i obronnych, łączącego cechy wieży mieszkalnej, rezydencji typu motte, dworu na kopcu i zamku. Nazywane często zameczkami lub mylnie szlacheckimi fortalicjami.
Obiekty tego typu są często mylone z zamkami, ale także mylnie nazywane w przewodnikach są lamusami, spichlerzami czy stodołami. Istnieją też różne rodzaje dworów obronnych: renesansowa rezydencja nazywana kamienicą, zredukowana forma wieżowa (lamus) oraz kasztel (łac. Castellum).
Podstawowe cechy wyróżniające dwory obronne to:
- kilkukondygnacyjny budynek murowany, co najmniej składający się z piwnicy i piętra, zbudowany na planie prostokąta lub kwadratu i pozbawiony dziedzińca,
- wysoki, czterospadowy dach, czasem otoczony attyką (np. Szymbark, Frydman),
- grube mury, często przekraczające metr grubości, czasem podparte przyporami,
- na parterze budynku znajdują się małe okienka i strzelnice kluczowe, okna i drzwi posiadają kamienne obramowania (czasem wejście prowadzi przez portal),
- wieże lub wieżyczki, często w narożach bryły budynku (np. Żuków), ale niekoniecznie,
- sklepienia kolebkowe w dolnych kondygnacjach,
- sala reprezentacyjna na piętrze, często posiadająca zdobiony belkowy strop drewniany.
Budynki tego typu wznoszone głównie były w okresie XIV-XVI wieku i były to zazwyczaj siedziby bogatszych rodów rycerskich. Utraciły swoje znaczenie wraz z rozwojem artylerii, a w związku z trudnościami z ogrzewaniem tak grubych murów, ich właściciele z czasem przenieśli się do wygodniejszych dworów i pałaców.
[edytuj] Literatura
- Leszek Kajzer, "Archeologiczny rodowód dworu", Łódź 1988
- Teresa Jakimowicz, "Dwór murowany w Polsce w XVI wieku", Warszawa-Poznań 1979.
- Juliusz Marszałek, "Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach", Warszawa 1993.
- S. Kołodziejski, "Średniowieczne rezydencje obronne możnowładztwa na terenie województwa krakowskiego", Kraków 1994.
- A. Nierychlewska, "Budownictwo obronne powiatu radomskiego w okresie od XIII do XVIII wieku", Radom 2002.
