Demokracja antyczna

Z Wikipedii

Demokracja ateńska

Droga Aten do demokracji była złożona. Ateny to polis grecka, która powstała około IX wieku p.n.e., założyli ją Jonowie. Najpierw Ateny były monarchią (gr. monos- jedno, archeos- władza), król ateński to basileus, jednak już w VIII wieku p.n.e. w Atenach powstała republika (źródłosłów łaciński, Grecy nie stworzyli słowa określającego ten ustrój). Władzę sprawowało Zgromadzenie Ludowe, czyli eklezja oraz ateńscy urzędnicy (archonci). Było ich 10

• eponymos (odpowiedzialny za sprawy administracyjne)
• polemarchos (najwyższy naczelnik sądowy)
• basileus (najwyższy kapłan- urząd dożywotni)
• 6 tesmotetów (władza sądownicza)
• 1 sekretarz.

Rządzili arystokraci, dobrze urodzeni obywatele Aten- Oligarchia, czyli władza nielicznych. W 621 roku p.n.e eponymos Drakon spisal po raz pierwszy w Grecji prawo- kodeks Drakona to pierwszy kodeks prawny w Grecji.

Pod koniec VII wieku p.n.e. zapanował w Atenach kryzys gospodarczy związany z nieurodzajem. Chłopi zadłużyli się u arystokratów i plutokratów (ludzi majętnych). Bardzo popularne były pożyczki pod zastaw wolności. Po kilki latach nie było w Atenach gospodarstwa niezadłużonego. Eponymos Solon w 594 roku p.n.e. postanowił przeprowadzić reformy:

• sejsachteja- "strząśnięcie długów" (oddłużenie wszystkich gospodarstw rolnych)
• wszyscy Ateńczycy sprzedani w niewolę mają być wykupieni
• podzielenie ludności ateńskiej na 4 grupy majątkowe
• oligarchia arystokratyczna przemieniła się w oligarchię plutokratyczną
• Solon ograniczył uprawnienia AEROPAGU (Rada Starszych, obradowała na Wzgórzu Aresa)
• powołał BULE (Rada 400) - przedstawiciele plutokracji
• wydał ustawę zabraniającą wywożenia z Aten zboża.

Niestety, te reformy nikogo nie zadowoliły, plutokraci twierdzili, że dostali zbyt mało uprawnień, arystokracja była oburzona, że tak wiele uprawnień jej zabrano. Sprzeciwiano się sejsachtei. Solon musiał opuścić miasto.

W 561 roku p.n.e. nastąpił zamach stanu. Władzę przejął Pizystrat- wprowadził Ateny w tyranię (gr. tyran- przejął władzę w sposób nielegalny i sprawuje ją sam). Panował do 527 roku p.n.e. Zapewnił Atenom rozwój kulturalny i gospodarczy, rozpoczął budowę portu Pireus. W okresie jego panowania nie istniała Rada Starszych ani Zgromadzenie Ludowe. Po śmierci Pizystrata władzę przejęli Pizystratydzi, czyli jego synowie Hipiasz i Hipiarch. Niestety nie byli tak twórczy jak ich ojciec, defraudowali pieniądze ze skarbu państwa aż w końcu w 510 roku p.n.e. zostali wygnani przez Ateńczyków. W Atenach zapanował chaos i anarchia.

W 508 roku p.n.e. Klejstenes wezwał wszystkich wolnych Ateńczyków na Agorę i pozwolił im decydować o losie państwa. Tak powstała DEMOKRACJA ATEŃSKA (gr. demos- lud, creatos- władza), trwała ona przez 70 lat.

• likwidacja archontatów
• urząd stratega (Atenami miało rządzić 10 strategów)
• dopuszczenie do rządów trzeciej grupy majątkowej
• rozszerzenie Rady 400 do Rady 500
• Areopag- opieka nad Świętym Gajem Ateny i orzekanie w sprawie o zabójstwo
• Zgromadzenie Ludowe- najważniejsza instytucja państwowa, regularnie zwoływana kilka razy do roku, jej zadaniem było powoływanie strategów i zatwierdzanie ustaw
• Rada 500- władza wykonawcza, tworzenie projektów ustaw i wprowadzanie ustaw w życie, obradowała stale
• Heliaje- władza sądownicza
• nowy podział administracyjny-polis podzielona na 10 fyli terytorialnych, każda fyla podzielona na 3 demy
• zakaz posługiwania się imieniem ojca (imię + nazwa demu)
• sąd polityczny- OSTRACYZM (sąd skorupkowy), jego celem była ochrona Aten przed tyranią, ale tak naprawdę był to pretekst do porachunków politycznych - skazany opuszczał Ateny na 10 lat.

Uważa się że demokracja ateńska trwała aż do 429 roku p.n.e., roku śmierci najwybitniejszego ateńskiego stratega- Peryklesa (sprawował swój urząd aż 16 razy). Perykles był przeciwny wojnie peloponeskiej. Po jego śmierci strategiem został Kleon, który wcześniej stał na czele stronnictwa wojennego- wprowadził tyranię.

Jeśli chodzi o stosunek wielkich filozofów do ustroju politycznego to Platon w uważał, że najlepszą formą republiki jest timokracja (gr. time- honor)- ludzie najbardziej moralni sprawują władzę, najgorszą formą natomiast jest ochlokracja- forma demokracji, władza motłochu. Arystoteles dokonał podziału na ustroje dobre i złe. Gdy panuje jedna osoba, najlepszym ustrojem jest monarchia, a najgorszym tyrania. Gdy panuje grupa, najlepszym ustrojem jest arystokracja, a najgorszym oligarchia. Jeśli chodzi o dostęp danej grupy do władzy najlepszym ustrojem jest politeja (warstwa pośrednia rządzi), a najgorszym demokracja.