Angielscy poeci jezior
Z Wikipedii
Angielscy poeci jezior, zwani Lakistami (ang. lake - jezioro) - grupa poetów angielskich urodzonych na początku lat 70. XVIII wieku, związana z Krainą Jezior i będąca pionierami romantyzmu w Anglii.
Spis treści |
[edytuj] Tło historyczne i zarys biograficzny
Do grupy tzw. poetów jezior zwykło się zaliczać: Williama Wordswortha (1770-1850), Samuela Taylora Coleridge'a (1772-1834) i czasem Roberta Southeya (1774-1843). Poeci urodzeni na początku lat 70. XVIII wieku, związani z położoną na północy Anglii malowniczą Krainą Jezior (Lake District), to pierwsze pokolenie romantyków w literaturze angielskiej. Co ciekawe, jest to jedna z niewielu generacji literackich w historii literatury, która ukształtowana została przez dokładnie takie same wydarzenia. W biografiach ich przedstawicieli można dostrzec identyczne punkty zwrotne.
Okres, w którym żyli i tworzyli był, zarówno w historii Anglii, jak i całej Europy, czasem wyjątkowo burzliwym. Wszyscy trzej byli młodymi chłopcami, w chwili, kiedy padła Bastylia, a twórczość literacką rozpoczynali w latach największego nasilenia rewolucji francuskiej. W młodości cała trójka była bardzo entuzjastycznie nastawiona do niesionej na francuskich sztandarach idei wolności. Później jednak zrazili się do Francji. Można nawet podać dokładną datę tego wydarzenia - rok 1798 i napaść wojsk francuskich na Republikę Szwajcarską i Holandię. Państwo, które szumnie głosiło, że jest szermierzem wolności napadło na spokojnych sąsiadów, wymordowało broniących niepodległości żołnierzy i przywłaszczyło sobie ich ziemię. Wydarzenie to dokonało w świadomości 20-kilkuletnich poetów trwały przewrót w pojęciach. Wówczas wszyscy trzej stanęli po stronie krytykowanych do tej pory torysów (konserwatystów) i stanowczo sprzeciwiali się próbom demokratyzacji parlamentu, w czym Wordsworth był najbardziej radyklany. Pisywali w istniejącym w latach 1797-98 czasopiśmie Antyjakobini, poświęconym wyłącznie ostrej krytyce ideałów głoszonych przez Francję. Do tego przyłączyła się również niechęć do Napoleona, którego uważali za uosobienie niewoli i tyranii.
Zaczynali działalność w chwili, kiedy w angielskiej poezji panowało pewnego rodzaju bezkrólewie. Wielcy poeci klasyczni - Alexander Pope, Thomas Gray, William Collins od wielu lat już nie żyli, i mimo iż tworzyli William Blake, Robert Burns i George Crabbe to ci z różnych powodów nie cieszyli się popularnością wśród czytelników brytyjskich (literatura Blake'a był zbyt elitarna, przeznaczona dla wąskiego kręgu odbiorców; Burns pisał w narzeczu szkockim, co ograniczało oddziaływanie na całą Anglię, a Crabbe był właściwie epigonem formy klasycystycznej). Zarówno Wordsworth, jak i Coleridge i Southey swoje najwybitniejsze utwory sworzyli na tym samym czasie - w ostatnich latach Dyrektoriatu i w okresie Konsulatu i I Cesarstwa (Wordsworth - 1797-1807, Coleridge - 1797-1803, Southey 1798-1803). Pisali w czasach, kiedy ich ojczyzna uwikłana była w wojnę z Francją i to tło historyczne co raz przebija w ich twórczości.
[edytuj] Program
Program romantyzmu angielskiego znalazł się w Przedmowie do drugiego wydania Ballad lirycznych (1801-02), napisanych przez Wordswortha i Coleridge'a. Autorem przedmowy był William Wordsworth.
[edytuj] O poezji
Głownym postulatem poetów jezior było uwolnienie poezji z XVIII-wiecznej sztuczności, która powstała w skutek nadmiernego i ortodoksyjnego przestrzegania klasycystycznych poetyk. Nawoływali o wprowadzenie do poezji zdarzeń i sytuacji z życia codziennego, o sprowadzenie literatury z elitarnego parnasu z powrotem do zwykłego czytelnika. Również temu miał służyć nowy język - codzienny, prosty, zaczerpnięty z mowy potocznej (ale nie wulgarny), który jednocześnie miał ożywiać nieznane dotychczas metafory i obrazy.
Również w opozycji do klasycystów narodziła się idea antyurbanizmu. Wyjście z wielkich ośrodków miejskich na łono natury i uwydatnienie roli wsi i prostory w procesie inspiracji twórczej było postulatem prowadzącym wprost do podkreślenia wyjątkowej roli Przyrody, która miała stanowić inspirację dla poetów i ich najbliższą sojuszniczkę. Poezja miała zdaniem Wordswortha wyrażać ścisłe zespolenie namiętności ludzkich z życiem przyrody.
[edytuj] O poecie
Wyimki z Przedmowy:
- Jest człowiekiem przemawiającym do ludzi, człowiekiem obdarzonym większą wrażliwością, posiadającym głębszą wiedzę o naturze ludzkiej, duszę chłonniejszą, niż jest to powszechne wśród ogólu ludzi.
- Pisze po to, by innym dać ukontentowanie.
- Ma większą skłonność do myślenia i odczuwania bez wyraźnych zewnętrznych potrzeb.
- Myślą i uczuciem przetwarza ludzkie namiętności.
- Jest podporą i opiekunem niosącym wszędzie powinowactwo i miłość
- Jest szańcem broniącym natury ludzkiej
Zwróćmy uwagę na wyjątkową (niemal boską) rolę poety. Rzeczywiście w romantyzmie, także polskim, był on uważany za wybrańca Boga, który ofiarując mu talent i natchnienie poetyckie, oczekuje, że będzie jego przedstawicielem na Ziemi i będzie prowadził za sobą ludzi.
[edytuj] Twórczość
Wydane po raz pierwszy w 1798 roku Ballady liryczne autorstwa Wordswortha (23 ballady) i Coleridge'a (4 ballady) uważane są za pierwsze romantyczne dzieło w literaturze angielskiej. W poezjach poetów jezior niebagatelne miejsce zajmuje przyroda. Opisy malowniczych krajobrazów Lake District stanowią nie tylko fascynującą podnietę estetyczną, ale poprzez kontekst osiągają wymiar metaforyczny, daleko przekraczający wizualną cudowność widoków. W ich utworach dostrzec można również wpływy filozofii (Kant) i literatury niemieckiej (tzw. powieści zbójeckich, szczególnie u Coleridge'a) oraz wydanych w 1765 roku ballad staroangielskich Thomasa Percy'ego, które w dużej mierze ukształtowały świadomość narodową i kulturową poetów.
Poeci jezior pisywali poematy, sonety, ody, nie gardzili innymi gatunkami klasycystycznymi. Rzadziej w ich twórczości pojawiały się utwory humorystyczne (fraszki pisał tylko Coleridge).
[edytuj] Bibliografia
- Angielscy "Poeci Jezior" - W. Wordsworth, S.T. Coleridge, R. Southey. Wybrał, przelożył, wstępem i objaśnieniami opatrzył Stanisław Kryński. Wrocław 1963. Ossolineum. Biblioteka Narodowa . Seria II, Nr 143
- Thomas De Quincey, Recollections of the Lakes and Lake Poets, Penguin, 1970.
