Målrøystingar

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

[endre] Grunnlag

Ordninga med lokale folkerøystingar om opplæringsspråket i skulen er eit viktig element i det norske lokaldemokratiet, og eit viktig mål på kva innbyggjarane i skulekrinsane sjølve meiner når dei må ta aktivt stilling til språkspørsmålet. Det er her resultatet av målstriden syner seg, og det er avgjerande for kva slags opplæringsmål dei ungane får og dermed i høg grad kva mål dei for det meste vil nytte gjennom livet. Etter måten få elevar byter frå bokmål til nynorsk som hovudmål di eldre dei vert, medan andre vegen er meir utbreidd.

Tilgjengelege data for målrøystingar går attende til 1965, og sidan då har det vore halde vel 350 røystingar. Den typiske skulemålsrøystinga har gitt eit svært jamt resultat, men i vedtaks form har likevel resultatet oftare vore bokmål enn nynorsk. I mange krinsar har det vore fleire røystingar, i somme fall fire. Av dei 264 krinsane med røystingar i perioden var det 70 som heldt på nynorsken, medan 194 enda med bokmål. Mange av krinsane er seinare lagde ned, såleis at det i dag er 50 krinsar med nynorsk og 146 med bokmål attende av desse. For eit fullstendig oversyn av målrøystingar i perioden 1965 - 2004, sjå Nynorsk faktabok 2005.

[endre] Sidan årtusenskiftet

Dersom ein ser på perioden frå år 2000 og til første halvår i 2006, er det dette biletet som teiknar seg: I over 95% av tilfella er det nynorsk som er nytta målform før røystinga. Nynorsken har sigra i 20 av 45 godtekne røystingar i dette tidsrommet. Berre ein gong, ved Sviland skule i Sandnes, har ein gått frå bokmål til nynorsk etter målrøysting i perioden. Dette var ein opphavleg nynorskkrins som gjekk til bokmål året før. Ein bokmålskrins, Florø barneskule, gjekk over til nynorsk etter vedtak i kommunestyret, sidan skulen har eit stort fleirtal elevar som har valt nynorsk. Målrøystinga gav knapp margin for bokmålet, men deltakinga var låg.

Målsrøystingar etter år. 2000 - oktober 2006
År	Røystingar	Nynorskkrins		Bokmålskrins
År	Røystingar	NN behalde	Til bokmål	BM behalde	Til nynorsk
2000	15	6	9 ¹⁾	0	0
2001	4	1	2	0	1 ¹⁾
2002	1	0	1	0	0
2003	10	3	7	0	0
2004	6	3	3 ²⁾	(1) ³⁾	0
2005	5	2	2	0	1 ⁴⁾
2006	4	4	0	0	0
Sum	45	19	24	(1)	2

Notar: ¹⁾Sviland, Sandnes. ²⁾Skurdalen og ³⁾Dagali, Hol: Røysting i samla krins. ⁴⁾Florø barneskule, Flora.

Fylkesvis oversyn

Ser ein fylkesvis på resultata, så er det skilnader på kor godt nynorsken greier å halde seg. I Buskerud, Aust- og Vest-Agder, Hordaland og Nord-Trøndelag er det ei stor overvekt av krinsar som har endra målform til bokmål, medan det er mesta jamnt mellom dei krinsane som nynorsken har forsvart og dei han har tapt i Telemarkog Møre og Romsdal. Målet held best stand i Oppland, Rogaland, og i Sogn og Fjordane er det altså det spesielle høve at ein bokmålskrins endrar til nynorsk, og såleis gjer nynorsken mesta einerådande i det fylket. I enkelte kommunar har det gått spesielt hardt utover nynorsken. I Bergen, Steinkjer og Ålesund har ialt 10 krinsar endra til bokmål. Totalt i perioden har nynorsken halde stand i 19 krinsar og fått ein ny, medan bokmålet har halde på ein krins og fått 23 nye.

Endringar i skulemål etter fylke. 2000 - oktober 2006
Fylke	Krinsar	Nynorskkrins		Bokmålskrins
Fylke	Krinsar	NN behalde	Til bokmål	BM behalde	Til nynorsk
Oppland	4	3	1	0	0
Buskerud	4	1	2	(1)	0
Telemark	5	3	2	0	0
Aust-Agder	2	0	2	0	0
Vest-Agder	3	1	2	0	0
Rogaland	7	5	2	0	0
Hordaland	6	2	4 ¹⁾	0	0
Sogn og Fjordane	1	0	0	0	1
Møre og Romsdal	6	3	3 ²⁾	0	0
Nord-Trøndelag	6	1	5 ³⁾	0	0
Sum	43	19	23	(1)	1