Vipsania Agrippina
|
| Vipsania Agrippina Julisch-Claudische dynastie |
||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
||||||||||
| Persoonlijke gegevens | ||||||||||
|
Vipsania Agrippina (PIR1 V 0462) werd rond 36 v. Chr. geboren uit het huwelijk van Marcus Vipsanius Agrippa, de gedoodverfde opvolger van Augustus, met Pomponia (Caecilia Attica). Hun huwelijk was in 37 v. Chr. gesloten. Pomponia's stamboom telde grote namen, zoals Titus Pomponius Atticus, Marcus Licinius Crassus Dives en Marcus Tullius Cicero.
Vipsania werd nog voor haar eerste verjaardag door haar vader en Augustus verloofd met de stiefzoon van Augustus, Tiberius1). Ze trouwden in 20 v. Chr. en hun huwelijk was gelukkig. In 13 v. Chr. kreeg Vipsania een zoon van Tiberius: Drusus Claudius Nero.
Maar dan sloeg het noodlot toe. In maart 12 v. Chr., bij zijn terugkeer uit Pannonia, overleed Vipsania's vader Agrippa. Hij was ondertussen hertrouwd met de dochter van Augustus, de beruchte Iulia Caesaris maior
. Die bleek nu, ondanks de afwezigheid van haar man, zwanger. Haar vader Augustus vreesde voor een schandaal. Bovendien was Tiberius' huwelijk met Vipsania niet langer meer voordelig nu Agrippa dood was. Augustus dwong dus zijn stiefzoon te scheiden van zijn vrouw - op dat moment eveneens in verwachting - en te huwen met Iulia, die zowel zijn (stief)schoonmoeder was als zijn stiefzuster. Terwijl Iulia haar zoon Marcus Vipsanius Agrippa Postumus ter wereld bracht, kreeg Vipsania waarschijnlijk (door de dood van haar vader en de schok van de scheiding?) een miskraam2).
Het huwelijk tussen Iulia en Tiberius liep al snel spaak. Tiberius betreurde zijn scheiding en zou, toen hij Vipsania ontmoette op straat, in tranen uitgebarsten zijn en haar tot bij haar huis gevolgd zijn. Daarop beval Augustus dat Tiberius zijn ex nooit meer mocht zien3).
Vipsiana hertrouwde na haar scheiding met Gaius Asinius Gallus. Haar zoon Drusus bleef - hoewel dat niet de gewoonte was - bij zijn moeder wonen. Later zou hij terug bij zijn vader gaan wonen. Met haar nieuwe echtgenoot, die door Tiberius gehaat werd omdat hij nooit ontkende dat Drusus zijn zoon was, had Vipsania vijf kinderen: Gaius Asinius Pollio, [tot wiens dochter Asinia, vijftien jaar in 20 n. Chr., Tiberius zich aangetrokken voelde omdat ze zo sprekend leek op haar grootmoeder Vipsania]; Marcus Asinius Agrippa; Asinius Saloninus; Servius Asinius Celer en Asinius Lupus, die vermeld worden in de Apocolocyntosis divi Claudii van Seneca, maar verder onbekend zijn. Een afstammelinge van Vipsania en Gallus, Pomponia Gra(e)cina, werd een voorname dame.
Vipsania stierf een natuurlijke dood in 20, kort na 28 mei4), als één van de meest prominente vrouwen van haar tijd. Tussen 21 en 23 eerde haar zoon Drusus haar nagedachtenis met beelden, munten en inscripties.
[bewerk] Stamboom van Vipsania Agrippina
| Pilia |
|
Titus Pomponius Atticus |
|
Matrona Romana |
|
Lucius Vipsanius Agrippa |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
Caecilia Attica |
|
Marcus Vipsanius Agrippa |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Tiberius Claudius Nero |
|
Vipsania Agrippina |
|
Gaius Asinius Gallus |
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Livilla |
|
Drusus Claudius Nero |
|
Gaius Asinius Pollio |
|
Marcus Asinius Agrippa |
|
Matrona Romana |
|
Asinius Gallus |
|
Asinius Lupus |
|
Asinius Saloninus |
|
Servius Asinius Celer |
|
Matrona Romana | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Tiberius Gemellus |
|
Germanicus Gemellus |
|
Iulia Drusi Caesaris |
|
|
|
Marcus Asinius Marcellus |
|
Matrona Romana |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Asinia Agrippina | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Marcus Asinius Marcellus | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
| Vipsania zou volgens een recente studie zijn afgebeeld op de Ara Pacis. Zij zou de vrouw zijn die het kind (verondersteld Drusus minor te zijn) aan de hand neemt. |
[bewerk] De figuur van Vipsania in de literatuur
De relatie tussen Vipsania en Tiberius heeft aanleiding gegeven tot enkele literaire werken. Zo schreef de Engelse dichter Walter Savage Landor in zijn Imaginary Conversations of Greeks and Romans (Londen, 1885, pp. 461-465.) een korte, maar tragische (fictieve) dialoog tussen Tiberius en Vipsania (Tiberius and Vipsania) gebasseerd op Suetonius' vermelding van een ontmoeting tussen beide ex-echtlieden (Suet., Tib. 7.2-3.).
Recent verscheen ook Vipsania: A Roman Odyssey (Charlottesville, 2006) van de hand van Jasper Burns. Ook dit verhaal draait rond de relatie tussen Tiberius en Vipsania, eveneens vertrekkend vanuit Suetonius' relaas over de ontmoeting tussen de twee na de scheiding.
[bewerk] Voetnoten
| 1) | Dit zou op aanstoken van Livia Drusilla geweest zijn, die zo haar zoon zag huwen met de dochter van Augustus' beoogde opvolger (R. Syme, The Roman Revolution, Oxford, 1939, p. 345.). |
| 2) | Vipsania's miskraam wordt niet vermeld in de antieke bronnen, maar van de verwachte baby wordt niets meer vernomen (zie o.a. R. Seager, Tiberius, Oxford, 2005², p. 20 (noot 35).) |
| 3) | Suet., Tib. 7.2-3. |
| 4) | We weten namelijk uit Tacitus' Annales (Tac., Ann. III 19.3.) dat ze kort na de ovatio van haar oudste zoon Drusus overleed. De datum van deze ovatio is ons dan weer gekend dankzij de Fasti Ostienses. |
[bewerk] Antieke bronnen
- Cornelius Nepos, Atticus 19.4. (en)
- Velleius Paterculus, II 96.1. (en)
- Tacitus, Ann. I 12.4, II 43.6, III 19.3, 75.3. (nl)
- Suetonius, Aug. 63.2; Tib. 7.2-3. (en)
- Seneca, Epist. XXI 4. (nl)
- Cassius Dio, LIV 31.2, LVII 2.7; LX 27.5. (en)
[bewerk] Beknopte bibliografie
- D. Kienast, art. Agrippina (1), in NP1 (1996), p. 298. (zéér beknopt)
- M. Lightman - B. Lightman, art. Vipsania Agrippina (1), in M. Lightman - B. Lightman (edd.), Biographical Dictionary of Ancient Greek and Roman Women: Notable Women from Sappho to Helena, New York, 2000, pp. 237-238. (uitgebreid artikel, geen bibliografische referenties in online versie.)
- M.-Th. Raepsaet-Charlier, Prosopographie des femmes de l’ordre sénatorial (Ier-IIe siècles), I, Leuven, 1987, nr. 811. ISBN 9068310860 (bronnen, bibliografie en familiebanden)
- W. Smith, art. Vipsania (1), in W. Smith (ed.), A dictionary of Greek and Roman biography and mythology, III, Boston, 1867, p. 1262.
- Susan Wood, Forgotten women in the imperial portrait group from Béziers, in ArchN (Archaeological news) 21-22 (1996-1997), pp. 1-19.
- Susan E. Wood, Imperial Women: A Study in Public Images, 40 B.C.-A.D. 68, Leiden, 1999. ISBN 9004112812
