Recreatiedruk

Recreatiedruk is het negatieve effect van recreatie en toerisme op de bevolking en omgeving van een gebied. Naast positieve effecten van de aanwezigheid van recreanten en toeristen is er vaak sprake van negatieve effecten. Of de aanwezigheid van toeristen en recreanten als negatief wordt ervaren, is sterk afhankelijk van het belang dat een persoon of groep heeft. De waardering van de bijdrage die toerisme en recreatie leveren aan de leefbaarheid verschilt onder andere naar de mate waarin personen afhankelijk zijn van deze bedrijfstak voor hun inkomen. Personen die vanwege rust en mooie omgeving in een bepaalde plaats zijn gaan wonen, reageren weer anders dan de oorspronkelijke lokale bevolking.

De constante stroom toeristen in Venetië in het hoogseizoen. De druk is zo groot dat veel van de oorspronkelijke bewoners de stad hebben verlaten

[bewerk] Irritatie-index

Bij het begin van een toeristisch-recreatieve ontwikkeling is de recreatiedruk nog gering, maar naarmate toerisme en recreatie succesvol zijn, neemt de druk en daarmee de irritatie toe. In navolging van de productlevenscyclus heeft men voor de reactie van een lokale bevolking op de ontwikkeling van toerisme en recreatie in een gebied een irritatie-index voor het toerisme ontwikkeld. Deze kent de volgende fasen:

• Het stadium van euforie. Toeristen worden gezien als een nieuwe bron van inkomsten. Toeristen worden als gasten verwelkomd. Contacten tussen toeristen en lokale bevolking worden op prijs gesteld
• Het stadium van apathie. De toenemende groei van toerisme en recreatie wordt voor lief genomen. Het is tenslotte een goede bron van inkomsten. De contacten tussen toeristen en lokale bevolking worden formeler. Gasten worden klanten.
• Het stadium van beginnende irritatie. De lokale bevolking heeft het gevoel de greep op de ontwikkeling te verliezen. Externe ontwikkelaars bepalen in toenemende mate richting en aard van de ontwikkeling. Het aantal bezoekers is groter dan opgevangen kan worden door de lokale voorzieningen.
• Het stadium van protest. Toeristen krijgen de schuld van alles dat irritatie geeft (hogere belastingen, te weinig ruimte, hogere prijzen, onvoldoende betaalbare woningen etc.). Er verschijnen borden met teksten als ‘...go home’
• In het laatste stadium staat ook vaak de concurrentiepositie van de plaats of het gebied onder druk. Andere gebieden worden aantrekkelijker. Meestal luidt dit een fase van verval in of in het beste geval een periode van lokale herbezinning op een meer gewenste toeristisch-recreatieve ontwikkeling.

De effecten van recreatie en toerisme kunnen in vier categorieën worden verdeeld:

[bewerk] Effecten op economisch gebied

Toerisme en recreatie leiden dikwijls tot een vergroting van de werkgelegenheid en tot inkomsten voor lokale overheden. Toeristisch-recreatieve bedrijven zorgen voor multipliereffecten doordat lokale bedrijven toeleveringen verzorgen voor hun activiteiten. Toeristen en recreanten zorgen voor bestedingen in het gebied die anders niet gerealiseerd zouden zijn.

Tegenover deze positieve economische effecten staan ook negatieve. De toeristisch-recreatieve bedrijvigheid is vaak seizoengebonden en veroorzaakt daarom seizoenwerkloosheid, zeker wanneer de economische structuur in een bepaald gebied eenzijdig georiënteerd is op recreatie en toerisme. Daarnaast zien we vaak een opdrijvend effect op gemeentelijke heffingen en tarieven en ook een hoger worden van het prijsniveau van goederen, diensten en onroerend goed.

[bewerk] Effecten op het voorzieningenniveau

Toerisme en recreatie vergroten het draagvlak voor winkelvoorzieningen en horecavoorzieningen. Openluchtrecreatievoorzieningen (zwembaden, sportaccommodaties) hebben zo meer kans te renderen. In het hoogseizoen tracht men door allerlei activiteiten het bezoek aan een plaats of gebied te bevorderen (festivals, braderieën, culturele evenementen etc.). Deze activiteiten vergroten de levendigheid en hebben doorgaans een gunstig effect op de bestedingen.

Daar tegenover staan in het toeristenseizoen grote druk op de aanwezige voorzieningen zoals parkeerplaatsen, langere wachttijden in winkels, overschrijding van de drempelwaarden voor het goed functioneren van medische voorzieningen en een overbelasting van het politieapparaat. Grootschalige voorzieningen op het gebied van de detailhandel bedreigen de levensvatbaarheid van kleinschalige voorzieningen. De laatste worden in het hoogseizoen als het ware weggedrukt en hebben in het laagseizoen nauwelijks overlevingskansen.

Erosie op de helling van de Puy de Sancy (Plateau Central, Frankrijk) door de jarenlange stroom van wandelaars

[bewerk] Effecten op het fysiek en fysisch milieu

Onder invloed van toerisme en recreatie ontstaan initiatieven om het cultureel erfgoed te beschermen en waar mogelijk te herstellen. De bestaande infrastructuur wordt aangepast en verbeterd (wegen, riolering, waterzuivering, verlichting etc.). Natuur en milieu worden belangrijk voor de beeldbepaling en daardoor komt er geld beschikbaar voor natuurontwikkeling en –voorlichting.

Het natuur- en cultuurlandschap kan aangetast worden door niet ingepaste grootschalige voorzieningen en overnachtingsfaciliteiten. Grote bezoekersaantallen leiden tot aantasting van natuurwaarden (verstoring, erosie, vervuiling). Overdreven aandacht voor het culturele erfgoed heeft als mogelijk neveneffect de ‘musealisering’ van het landschap en nederzettingen. Er is verkeersoverlast en milieuvervuiling.

[bewerk] Effecten op het sociaal klimaat

Toeristen en recreanten brengen als het ware leven in de brouwerij en kunnen er voor zorgen dat het isolement van perifeer gelegen gebieden wordt doorbroken. De confrontatie van bezoekers van elders maakt de lokale bewoners bewust van de waarde van de eigen streek.

Het negatieve effect van toerisme en recreatie vertaalt zich in een vergrote kans op criminaliteit en vandalisme. De verschillende dagritmes van bezoekers en bewoners leidt tot irritatie (geluidsoverlast in nachtelijke uren). Het lokale culturele leven komt in het hoogseizoen vrijwel stil te liggen. Men verliest het gevoel thuis te zijn in de eigen woonomgeving.