Mutant

Een mutant is een organisme dat het resultaat is van een mutatie. De term kan zowel bij planten, dieren als bacteriën of andere organismen worden gebruikt. Ook genetisch gemodificeerde organismen zijn eigenlijk (bewust gecreëerde) mutanten.

Een mutatie kan onder invloed van een chemische stof gebeuren (zoals het mutagene ENU bij muizen), of kan een mechanische oorzaak hebben (bvb. verstoring van de spoelfiguur bij celdeling; die al of niet weer onder invloed staat van een microtubuli-verstorende chemische stof als colchicine).

Ook kan soms bij de mitotische celdeling geen celwand gevormd worden, wat resulteert in een tetraploïde cel, of in het erfelijke materiaal kan iets stuk gaan. Als deze cel verder uitgroeit (tot een planten- of lichaamsdeel), dan wordt de mutant soms zichtbaar. Door dit deel vegetatief te vermeerderen (kloneren), ontstaat een nieuw ras of cultivar.

Een mutatie kan dus zowel goedaardig (nieuwe cultivars, nieuwe speciale kenmerken) als kwaadaardig (kanker, dodelijk) zijn. Zo kunnen muizen (muismodel-mutanten) als model dienen om menselijke ziekten te bestuderen.

[bewerk] Mutaties bij planten

Wanneer bijvoorbeeld de schilkleur bij appel of aardappel naar rood verandert, wordt van een rode mutant gesproken. Bij appel is 'Red Elstar' een schilkleurmutant van 'Elstar' . Bij aardappel is 'Rode Eersteling' een schilkleurmutant van 'Eersteling'. Sommige typen mutanten hebben in de botanie en in andere vakgebieden een eigen aanduiding: wanneer een boomvorm verandert naar een meer compacte vorm wordt in plaats van het woord mutant in de praktijk vaak de aanduiding spur gebruikt, bij een ongepigmenteerd dier spreekt men wel van een albino, etc.

Bij mutanten komt het voor dat niet alle cellen van het organisme de mutatie waar het over gaat, bezitten. Men spreekt dan van chimeren. Bij vegetatieve vermeerdering van chimere planten kan dan een uitsplitsing optreden naar bomen met volledig gemuteerde vruchten, bomen met gestreepte vruchten en bomen met vruchten van het moederras.

Bij sommige sierbomen en -struiken met bont blad kunnen door de chimaerenstructuur scheuten met groen blad gevormd worden. Deze groeien harder, omdat ze meer bladgroenkorrels hebben en kunnen geheel gaan overheersen. Daarom moeten deze scheuten zo snel mogelijk weggesnoeid worden. Bijvoorbeeld bij de esdoorn Acer negundo 'Variegatum'.