Diego de Landa
Diego de Landa (Cifuentes, 12 november 1524 - Mérida, 1579) was een controversieel Spaans missionaris, inquisiteur en Mayanist. Van 1572 tot aan zijn dood was hij bisschop van Yucatán. Door De Landa's werk is zowel veel informatie over de Maya's bewaard gebleven als verloren gegaan.
Op zijn zeventiende trad hij toe tot een fransiscaner klooster, en ging naar de Nieuwe Wereld teneinde de indianen aldaar te bekeren. Hij leerde het Yucateeks Maya, reisde door Yucatán, bekeerde Maya's en vernielde afgodsbeelden.
In 1562 hoorde hij van bekeerde Maya's die nog steeds aan "afgodenverering" deden. Ze hadden echter al wel enige kernmerken van het chistendom overgenomen, zodat ze mensen offerden door middel van kruisiging. De Landa beval een Inquisitie in Mani. Bij het hieropvolgende auto de fe verbrandde hij 27 codices (volgens sommigen zelfs 99 keer zoveel) en 5000 afgodsbeelden. Slechts drie codices hebben dit overleeft en zijn bewaard gebleven. Bovendien martelde hij 4500 Maya's, waarvan 200 het niet overleefden. De Landa schreef later over zijn vernietiging van de codices:
- "We vonden een grote hoeveelheid boeken met deze karakters, en aangezien ze niets bevatten dat niet als bijgeloof en leugens van de duivel gezien dient te worden, verbrandden we ze allemaal, wat hun [de Maya's] buitengewoon bedroefde, en wat hun veel kwelling veroorzaakte."
De Landa's inquisitie kende een wreedheid die zelfs tijdgenoten als buitensporig beschouwden. Op last van bisschop Francisco de Torral van Yucatán werd hij teruggeroepen naar Spanje en voor de Raad van de Indiën gedaagd. Terug in Spanje schreef hij het Relación de las Cosas de Yucatán (Relaas van de dingen van Yucatán), waarin hij de taal, religie, cultuur en het schrijft van de Maya's beschrijft. Dit manuscript heeft hij geschreven in 1566 en is grotendeels gebaseerd op gesprekken met Maya-informanten. Het origineel hiervan is verloren gegaan, alleen een bewerkte samenvatting is bekend. In 1569 werd hij vrijgespoken. In 1571, na de dood van Torral, werd hij tot bisschop van Yucatán benoemd, wat hij tot zijn dood acht jaar later bleef.
Vandaag de dag is De Landa onder historici en Mayadeskundigen nog steeds een veelbesproken figuur. Zijn relación heeft ervoor gezorgd dat veel informatie over de Mayacultuur bewaard is gebleven. Onder andere het Mayaschrift is, hoewel De Landa's aanwijzingen veel fouten bevatten, met behulp van De Landa's relaas ontcijferd. Door zijn onzachtzinnige optreden in Mani is echter ook een schat aan informatie over de Maya's onherroepelijk verloren gegaan.
