Bastide
|
Bastide is een Franse benaming voor een nieuw aangelegde en versterkte nederzetting. Typerend voor de bastide is een rechthoekig stratenpatroon naar Romeins voorbeeld rondom een centraal marktplein.
De bastide als bouwvorm werd ontwikkeld door de Tempeliers. In onontgonnen gebieden gingen deze nieuwe steden bouwen, waarna zij heerlijke rechten konden doen gelden. Zo verworven zij veel land.
De late Middeleeuwen waren in het zuiden van Frankrijk een zeer onrustige tijd. Nadat de streek aan het begin van de 14e eeuw geteisterd wordt door de Pest, raken grote delen van het platteland ontvolkt als overlevenden zich samentrekken in een kleiner aantal dorpen. Hierdoor wordt veel landbouwgrond aan het areaal onttrokken; hongersnood en economische terugval zijn het gevolg. Bovendien loopt door de Languedoc de continue scheidslijn tussen de Engelse en Franse bezittingen (Honderdjarige Oorlog, zie ook Guyenne, Aquitanië). Veelvuldige plundering door beide kampen zijn het gevolg.
Om hun gebied voor verder economisch verval te behoeden en hun claim op het land te versterken, gaan veel adellijke heren daarom over tot de aanleg van bastiden. De bevolking wordt aangetrokken door gunstige belastingtarieven en marktprivileges. Desondanks groeien maar een bescheiden aantal bastides uit tot economische succes. De meeste bleven al snel in hun groei steken. Hierdoor zijn nog wel veel van de oorspronkelijke bastiden gespaard gebleven. Een voorbeeld hiervan is de nieuwe stad van Carcassonne.
Ook in Nederland is de Bastide-bouwvorm toegepast; het beste resultaat hiervan is de stad Elburg.
