Elemeent sintétich
From Wikipedia
 |
Cheest artícul al è scrivüü in Lumbaart insüber, urtugrafía ünificàda. |
I elemeent sintétich a inn elemeent minga stàbil, cunt una mèza vída inscí curta (da i frazziun piscítt del seguunt a un quaj miliun de ann), relativameent a la vída de la Tèra, c'al sa pö dí ca tütt i àtum ca gh'erenn quaand la s'è furmàda s'inn desfaa cumpletameent. Dunca, sa cugnüssenn dumè perchè sa fúrmenn in dii reatuur nücleaar upüür in dii aceleraduur de partisèj.
Ul primm elemeent sintétich a l'è staa ul tecnézzi, ca l'è andaa a impiení un böcc in de la taula periòdica: la descuvèrta de la sò mèza vída (4,2 miliun de ann) la metüü in ciaar ca ga na pudéva vèss pü in natüra, vist ca tütt quèll c'al g'era al mumeent de la furmazziun del pianéta a l'è naa desfaa.
I elemeent sintétich a inn (indicaa anca ul nümer atòmich):
- Tecnézzi, 43
- Prumézzi, 61
- Elemeent trans-ürànich:
- Netüni, 93
- Plütòni, 94
- Ameríci, 95
- Cüri, 96
- Berchéli, 97
- Califòrni, 98
- Einsteini, 99
- Férmi, 100
- Mendelévi, 101
- Nubéli, 102
- Laurénzi, 103
- Rüterfòrdi, 104
- Dübni, 105
- Seabòorghi, 106
- Bohri, 107
- Àssi, 108
- Meitneri, 109
- Darmstàdi, 110
- Röntgéeni, 111
- Unünbi, 112
- Unüntrí, 113
- Unünquàdi, 114
- Unünpénti, 115
- Unünèxi, 116
In de la lísta sa píchenn deent anca i elemeent c'inn minga staa ammò descuveert:
- Unünsèpti, 117
- Unünòcti, 118
