Marxismo

Na Galipedia, a wikipedia en galego.

Parte da serie sobre
Marxismo

Conceptos fundamentais

Hexemonía cultural

Loita de clases

Materialismo dialéctico

Materialismo histórico

Medios de produción

Modo de produción

Plusvalor

Proletariado

Relacións de produción

Teoría do valor-traballo

Outras ligazóns

Marxismo

Economía marxista

Karl Marx (1875)

Karl Marx e Friedrich Engels

O marxismo é o conxunto de doutrinas políticas e filosóficas derivadas da obra de Karl Marx, filósofo, economista, xornalista e revolucionario do século XIX e do seu amigo Friedrich Engels. Marx e Engels baseáronse na filosofía de Hegel e de Feuerbach, ambos alemáns, a economía política de Adam Smith, a economía ricardiana e o socialismo francés do século XIX para desenvolver unha crítica da sociedade que é tanto científica como revolucionaria. Esta crítica alcanzou a súa expresión máis sistemática na súa obra máis importante, O capital: crítica da economía política.

No entanto, o marxismo ultrapasou as ideas dos seus percursores, tornándose unha corrente política-teórica que abrange unha ampla gama de pensadores e militantes, non sempre coincidentes e asumindo posicións teóricas e políticas a veces antagónicas.

[editar] Orixe

Os puntos de partida do marxismo son a dialética de Hegel, a filosofía materialista de Ludwig Feuerbach e dos socialistas utópicos franceses e as teorías económicas dos ingleses Adam Smith e David Ricardo. Máis que filosofía, o marxismo é a crítica radical da filosofía, principalmente do sistema filosófico idealista de Hegel. Mentres para Hegel a realidade faise filosofía, para Marx a filosofía precisa incidir sobre a realidade. O núcleo do pensamento de Marx é sua interpretación do home, que comeza coa necesidade humana. A historia iníciase co propio home que, na busca da satisfación de necesidades, traballa sobre a natureza. A medida que realiza este traballo, o home se descobre como ser produtivo e pasa a ter consciencia de si e do mundo. Percibe entón que "a historia é o proceso de creación do home polo traballo humano".

Segundo algúns, os dous elementos principais do marxismo son o materialismo dialético, para o cal a natureza, a vida e a consciencia constitúense de materia en movemento e evolución permanente, e o materialismo histórico, para o cal o modo de produción é base determinante dos fenómenos históricos e sociais, inclusive as institucións xurídicas e políticas, a moralidade, a relixión e as artes. Para outros, non existe o materialismo dialético esbozado por Engels e desenvolvido por Lenin e Stalin, mais é unha expresión inexistente en Marx, que falaba de dialética e método dialético e non de "materialismo dialético".

A teoría marxista desenvólvese en catro niveis de análise -- filosófico, económico, político e sociolóxico -- en torno da idea central de mudanza. Nas súas Thesen über Feuerbach (1845, publicadas en 1888; Teses sobre Feuerbach), Marx escribiu: "Até o momento, os filósofos a penas interpretaron o mundo; o fundamental agora é transformalo." Para transformar o mundo é necesario vincular o pensamento á práctica revolucionaria. Interpretada por diversos seguidores, a teoría tornouse unha ideoloxía que se estendeu a rexións de todo o mundo e lle foi engadida características nacionais. Surxiron así versións como as dos partidos comunistas francés e italiano, o marxismo-leninismo na Unión Soviética, as experiencias no leste europeo, o maoísmo na China e Albania e as interpretacións de Corea do Norte, de Cuba e dos partidos únicos africanos, nos que se mestura até con ritos tribais. As principais correntes do marxismo foron a social-democracia, o bolquevismo e o esquerdismo.

Practicamente todas as artes recibiron influenza do Marxismo a través de teóricos que buscaron importar as ideas da loita de clases e da importancia da inclusión dos intelectuais en estas discusións.

Na literatura, por exemplo, nos anos 70, a chamada 'crítica marxista' pregaba que a análise de textos literarios debería desconsiderar o estudo biográfico do autor e se fixar na análise dos acontecementos ficcionais a partir da visión da loita de clases.

Esa perspectiva, en todas as artes, desenvolveuse nun cerco da liberdade de moitos artistas que se viron desprestixiados por críticos e pola clase artística, en caso de non abordaren nas súas obras unha "temática social".

Na súa concepción máis recente, a crítica marxista procura intertextualizar a arte coa historia, a socioloxía e outras áreas do saber científico social.

[editar] Análise de clases

Os marxistas consideran que a sociedade capitalista divídese en clases sociais, das que toman en consideración principalmente dúas:

A clase traballadora ou proletariado: Marx definiu a esta clase como «os individuos que venden a súa man de obra e non posúen os medios de produción», a quen consideraba responsables de crear a riqueza dunha sociedade (edificios, pontes e mobiliario, por exemplo, son construídos fisicamente por membros desta clase; tamén os servizos son prestados por asalariados). O proletariado pode dividirse, á súa vez, en proletariado ordinario e lumpemproletariado, os que viven en pobreza extrema e non poden achar traballo lícito con regularidade. Estes poden ser prostitutas, esmoleiros ou indixentes.
A burguesía: quen «posúen os medios de produción» e empregan ao proletariado. A burguesía pode dividirse, á súa vez, na burguesía moi rica e a pequena burguesía: quen empregan a man de obra, pero que tamén traballan. Estes poden ser pequenos propietarios, campesiños terratenentes ou comerciantes.

Para Marx, o comunismo sería unha forma social na que a división en clases terminaría e a estrutura económica sería produto da «asociación dos productores libres», e o produto social distribuiríase segundo o criterio «de cada cal segundo a súa capacidade; para cada cal segundo as súas necesidades».

Algúns pensadores socialistas opinaban que a clase traballadora debía apropiarse do Estado capitalista existente e convertelo nun Estado revolucionario obreiro que implantaría as estruturas democráticas necesarias para logo marchitarse. Pola outra banda, outros pensadores socialistas como Mikhail Bakunin e Piotr Kropotkin, compartindo a idea da loita de clases, afirmaron que o Estado ou calquera forma de autoridade e centralización de poder, per se, era o problema (político-económico), e que destruílo debía ser o obxectivo de toda actividade revolucionaria. Esta ditomía fronte ao Estado marcou a división definitiva entre marxistas e anarquistas.

Moitos gobernos, partidos políticos, movementos sociais e teóricos académicos afirmaron fundamentarse en principios marxistas. Exemplos particularmente importantes son os movementos socialdemócratas da Europa do século XX, o bolquevismo ruso, a Unión Soviética e outros países do bloque oriental, Mao, Fidel Castro, Ernesto "Che" Guevara, Santucho e outros revolucionarios en países agrarios en desenvolvemento. Estas loitas agregaron novas ideas a Marx e, polo demais, transmutaron tanto o marxismo que resulta difícil especificar o núcleo deste. Actualmente as transformacións socio-económicas obrigaron a repensar ao marxismo nunha liña chamada posmarxismo na cal atópanse autores como Ernesto Laclau e Chantal Mouffe. Acostúmase a falar de teoría marxista cando se fai referencia á aplicación de formulacións marxistas a diversas cuestións non estritamente económicas ou políticas, como a relixión, a arte, a relación entre sexos ou razas, etc., sen necesidade de asumir a totalidade das ideas marxistas.