Μαρξισμός
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μαρξισμό ονομάζουμε το ενιαίο σύστημα των φιλοσοφικών, οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών ιδεών που θεμελιώνεται στα έργα του Μαρξ και του Φρίντριχ Ένγκελς. Το βασικό αντικείμενο του έργου του Μαρξ είναι να εντοπίσει την σημαντική και πολλαπλή επιρροή των οικονομικών γεγονότων πάνω στην νομική και πολιτική τάξη, πάνω στις κυρίαρχες έννοιες του δικαίου και της κοινωνικής ηθικής. Τα οικονομικά γεγονότα αποτελόυν την πραγματική μηχανή της ιστορικής διαδικασίας.
Εναλλακτικοί ορισμοί που έχουν προταθεί από πολλούς συγγραφείς, χρησιμοποιούν τον όρο "Μαρξικό" για να αναφερθούν στο φιλοσοφικό, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό έργο που διατυπώθηκε από τον Μαρξ και τον όρο "Μαρξιστικό" για οποιδήποτε αντίστοιχο έργο στηρίχθηκε στον Μαρξ. Κατά αυτή την έννοια ορίζονται πολλοί Μαρξισμοί. Έτσι πχ ορίζεται ο "σοβιετικός μαρξισμός" ως το φιλοσοφικό/πολιτικό/ιδεολογικό ρεύμα που διαμορφώθηκε υπό την ηγεμονία του ΚΚΣΕ και της Τρίτης Διεθνούς με κέντρο τη Σοβιετική Ένωση, ο "δομικός μαρξισμός" που προέρχεται κυρίως από το έργο του Λουί Αλτουσέρ, του Πουλατζά και άλλων στρουκτουραλιστών κ.α. Συχνά συναντάραι ο όρος "κριτικός μαρξισμός" για ρεύματα που διαφοροποιήθηκαν από τις δύο κυρίαρχες μορφές του ιστορικού κομμουνισμού του 20ου αιώνα, τον σταλινισμό και τη σοσιαλδημοκρατία. Σ' αυτά συνήθως εντάσσονται ρεύματα με αφετηρία το έργο του Λέον Τρότσκι ή ρεύματα με αναφορές στη σχολή της Φρανκφούρτης, στο έργο του Τόνι Κλιφ κ.α. Συνήθης επίσης είναι και ο όρος Μαρξισμός-Λενινισμός, που κατά πολλούς ταυτίζεται με τους όρους "Σοβιετικός Μαρξισμός" και "Σταλινισμός". Για τους οπαδούς του, αποτελεί την πιστή εφαρμογή των λεγόμενων του Μαρξ, όπως αυτά εμπλουτίστηκαν από τον Λένιν. Το ρεύμα αυτό(στην Ελλάδα βλέπε ΟΜΛΕ, ΚΚΕ(μ-λ), ΜΛ-ΚΚΕ,ΚΟΕ, Χοτζέας κτλ.) διαφοροποιείται από το επίσημο κομμουνιστικό κίνημα (άρα και από τον "επίσημο" μαρξισμό) μετά το θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν και τη διαδοχή του από τον Νικήτα Χρουτσόφ. Άλλος όρος που χρησιμοποιείται από σύγχρονους συγγραφείς και πολιτικές οργανώσεις (στην Ελλάδα κυρίως από το Ν.Α.Ρ.) είναι ο όρος "Μαχόμενος Επαναστατικός Μαρξισμός", βασικό στοιχείο του οποίου είναι η κριτική στις όψεις του ιστορικού μαρξισμού και του ιστορικού κομμουνιστικού κινήματος και η έννοια της Κομμουνιστικής Επαναθεμελείωσης.
Πίνακας περιεχομένων |
[Επεξεργασία] Ιστορική Βάση
Ο Μαρξισμός εμφανίστηκε στη δεκαετία 1840-1850 από τη μία ως συνέπεια της ανάπτυξης της κοινωνικής σκέψης και επιστήμης, και από την άλλη ώς απόρροια της ανάγκης για τη θεμελίωση μιας κοσμοθεωρίας για το αναπτυσσόμενο προλεταριάτο.
[Επεξεργασία] Ιδεολογικές Πηγές
Οι κυριότερες ιδεολογικές πηγές του Μαρξισμού θεωρούνται: ο γαλλικός ουτοπικός σοσιαλισμός,η κλασική γερμανική φιλοσοφία και η κλασική αγγλική πολιτική οικονομία
[Επεξεργασία] Ύλη και πνεύμα
Σύμφωνα με τον Μαρξ κάθε πραγματικότητα είναι αυστηρά υλική.Δεν είναι η συνείδηση που ρυθμίζει τη ζωή, είναι η ζωή που ρυθμίζει τη συνείδηση: η ηθική, η θρησκεία, η μεταφυσική και το υπόλοιπο της ιδεολογιας, μαζί με τις αντίστοιχες μορφές συνείδησης δεν έχουν ιστορία(αύτόνομη ιστορία). Δεν υπάρχει εξέλιξη σε αυτές. Οι άνθρωποι που αναπτύσσουν την υλική τους παραγωγή και τις υλικές τους ανταλλαγές, εκ των πραγμάτων τροποποιούν αυτή την πραγματικότητα καθώς και τη σκέψη τους αλλα και τα προϊόντα της σκέψης τους. Υπάρχουν λοιπόν δύο στοιχεία στην ιστορία του πολιτισμού τα οποια πρέπει να διακριθούν.
Ένα υλικό στοιχείο που είναι το σύνολο των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών που αποτελούν την (υπο)δομή (Unterbau), τη βάση, και η αντανάκλαση αυτής της υποδομής στην πνευματική, λόγια, ηθική ζωή, που είναι η υπερδομή (Überbau) . Το σύνολο πνευματικών εννοιών, που είναι καθορισμένες στη συλλογική συνείδηση σε μια δεδομένη στιγμή,αποτελεί αυτό που ο Μαρξ ονομάζει ιδεολογία. α προβλήματα της ελευθερίας του ανθρώπου και της κοινωνικής εξέλιξης πρέπει να μελετηθούν σύμφωνα με την υλική βάση.
[Επεξεργασία] Εργασία και Αλλοτρίωση
Η ελευθερία καταργήθηκε από το σύστημα του καταμερισμού της εργασίας, στο οποίο το άτομο βλέπει να του αποσπούν το προιον της εργασίας του. Αυτό ο Μαρξ το χαρακτηρίζει ως αλλοτρίωση. Η χρησιμοποίηση μηχανών και μηχανημάτων στην παραγωγή θα μπορούσε να απελευθερώσει τον άνθρωπο. Το καπιταλιστικό σύστημα όμως οδηγεί σε μια συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια μιας μειοψηφίας. Ο εργάτης δουλέυει σε κάποιο εξειδικευμένο, συγκεκριμένο τμήμα της παραγωγής και είναι αποκομένος από το προϊόν της εργασίας του. Δημιουργείται έτσι ενα προλεταριάτο το οποίο είναι ολοένα και πιο εξαρτημένο και μίζερο.Όσο περισσότερο δουλέυει ο εργάτης τόσο περισσότερο πλουτίζει ο εργοδότης.
Ο εργάτης δεν βλέπει απλά την αλλοτρίωση του σε σχέση με την εργασία του, αλλά επίσης βλέπει να υφαρπάζεται το προϊόν αυτής. Ο Μαρξ προσδιορίζει την υφαρπαγή αυτή με τη θεωρία της υπεραξίας. Η βιομηχανική διαδικασία προσφέρει στην πρώτη ύλη μια επιπλέον αξία, η οποία δημιουργείται από το κεφάλαιο (αγορά πρώτων υλών, μηχανών, εγκαταστάσεων) και κυρίως από την εργασία. Η υπεραξία όμως κατάσχεται πλήρως από το κεφάλαιο το οποίο δεν πληρώνει στον εργάτη παρα τα απολύτως απαραίτητα προκειμένου να συνεχίσει να παράγει και να εργάζεται. Ο κόσμος της παραγωγής αποτελείται από άτομα που εκμεταλλευόνται και εκμεταλλευόμενους. Ο άνθρωπος αποξενώνεται όχι μόνο από το προιόν της εργασίας του αλλα και από τους άλλους ανθρώπους. Η πηγή αυτής της αμοιβαίας εκμετάλλευσης είναι η ιδιοκτησία. Η κατάργηση αυτής θα επέτρπε στον άνθρωπο να επανακτήσει την πραγματική του φύση δηλαδη την κοινωνική του ύπαρξη.
[Επεξεργασία] Ταξική Πάλη και Κοινωνική Αλλαγή
O Μαρξ αποδέχεται την έννοια της κοινότητας που δημιούργησε ο Ρουσώ, βασική του θέση όμως είναι ότι αυτη δεν αποτελεί ένα ενιαίο σύνολο ανθρώπων με κοινά ενδιαφέροντα. Η κοινωνία εμφανίζεται διαιρεμένη σε τάξεις των οποίων τα συμφέροντα αντικρούουνται διαρκώς.
Στόχος κάθε τάξης είναι ο έλεγχος των μέσων παραγωγής. Η τάξη που τελικά το κατορθώνει αυτό είναι εκείνη που κυριαρχεί και που διαμορφώνει την κοινωνική υπερδομή(την ιδεολογία, την ηθική, το θεσμικό πλαίσιο) με τέοιο τρόπο ώστε να συντηρεί την κυριαρχία της.
Η ανώτερη μορφή ταξικής πάλης είναι ο πολιτικός αγώνας, η πάλη δηλαδή εναντίον της τάξης των εκμεταλλευτών ως συνόλου και της εξουσίας της σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Το ανώτερο στάδιο του πολιτικού αγώνα είναι η κοινωνική επανάσταση, που έχει ως καθήκον την αντικατάσταση των παλαιών παραγωγικών σχέσεων με καινούριες. Ο χαρακτήρας μιας επανάστασης καθορίζεται από το είδος των αντιθέσεων που λύνει και απο το καθεστώς που εγκαθιδρύει. Το βασικό στην κοινωνική επανάσταση είναι το πρόβλημα του περάσματος της εξουσίας στα χέρια των εκπροσώπων των νέων παραγωγικών σχέσεων.Η κοινωνική επανάσταση δεν τελειώνει εδώ αλλά πρέπει να προχωρήσει στην οικοδόμηση των νέων παραγωγικών σχέσεων.Η οικοδόμηση αυτή γίνεται μέσα απο συνθήκες ταξικής πάλης που εξακολουθεί να διεξάγεται και μετά την κατάκτηση της εξουσίας.
[Επεξεργασία] Κριτική Θεώρηση της Ιστορίας
Η πάλη των τάξεων βρίσκεται στη βάση της εξέλιξης της ιστορίας και της πολιτικής και η ιστορία εκφράζεται μέσα από αυτή τη διαλεκτική διαδικασία. Με βάση αυτόν το συλλογισμό, ο Μάρξ κάνει μία κριτική θεώρηση της ιστορίας και εντοπίζει τα παρακάτω στάδια στην εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας.Τα στάδια αυτά δεν είναι απαραίτητα ιστορικά, ούτε αντιστοιχούν σε καθορισμένες χρονολογικές περιόδους για κάθε κοινωνία.
[Επεξεργασία] Πρωτόγονος Κομμουνισμός
Στο στάδιο του πρωτόγονου κομμουνισμού δεν υπάρχει ακόμα ιδιοκτησία αλλα ούτε και οργανωμένο οικονομικό σύστημα παραγωγής και αρα δεν υπάρχει χρησιμότητα στην ύπαρξη κράτους.Αν και ο πρωτόγονος κομμουνισμός είναι περιορισμένος και υποταγμένος στην δικτατορία της φύσης, πρόκειται για περίοδο αρχικής αγνότητας και καλοσύνης για την οποία μίλησε και ο Ρουσώ.
[Επεξεργασία] Κοινωνία των δουλεμπόρων
Σην κοινωνία των δουλεμπόρων,η κοινωνία λειτουργεί με ανεκτικότητα στην ύπαρξη των δούλων.Οι δούλοι εργάζονται για να παράγουν υπεραξία.
[Επεξεργασία] Φεουδαρχία
Σε αυτό το στάδιο,υπάρχει οργανωμένη παραγωγική διαδικασία η οποία αναφέρεται κυρίως στη γεωργία και την κτηνοτροφία.Τα άτομα που έχουν στην κατοχή τους το μεγαλύτερο μέρος της γής και κατά συνέπεια ελέγχουν την παραγωγή(οι φεουδάρχες) είναι αυτοί που δημιουργούν το κράτος. Το κράτος αυτό είναι απολυταρχικό και με διάφορους μηχανισμούς ασφαλείας( νόμος,εκκλησία,ιππότες, κ.α) προστατεύει την άρχουσα τάξη.
[Επεξεργασία] Καπιταλισμός
Μέσα από την εξέλιξη της ναυτιλίας, της τεχνολογίας, του εμπορίου εμφανίζεται και σιγά σιγά ισχυροποιείται μια νέα κοινωνική τάξη, η αστική. Καταπιεσμένη από τους φεουδάρχες θα συγκρουστεί μαζί τους και εν τέλει θα επικρατήσει. Γρήγορα όμως οι αστοί με τον ανταγωνισμό θα οδηγηθούν και θα οδηγήσουν την κοινωνία στην εκμετάλλευση και την ηθική κατάπτωση
Εξαιτίας του ανταγωνισμού τους οι καπιταλιστές μειώνονται αριθμητικά, ενώ οι προλετάριοι αυξάνονται διαρκώς συνειδητοποιώντας παράλληλα την καταπίεση που υφίστανται αλλά και την δύναμη τους. Έτσι επέρχεται η σύγκρουση που θα αναδείξει νικητές. τους τελευταίους
[Επεξεργασία] Σοσιαλισμός/δικτατορία του προλεταριάτου
Στην εποχή του ο Μάρξ εκτιμά ότι η μιζέρια των εργατών στο βιομηχανικό καπιταλιστικό σύστημα προκαλεί ένταση, η οποία απαιτεί την λύση της επανάστασης.
