Bartzelonako aste tragikoa
Wikipedia(e)tik
1909an Bartzelonan eta Kataluniako zenbait herritan gertatutako matxinada soziala. Bere sorrera nagusia Marokora tropa berriak bidaltzean sortutako protesta izan daiteke.
Eduki-taula |
[aldatu] Aurrekariak
Kataluniako kontzientzia erregionalista, hiriko eta industriako burgesiagatik mantendua, garatua izan zen sustrai historiko batzuetatik, Renaixençako mugimendu kulturalaren mesedea eta Kataluniako pertsonalitatearen baieztapenagatik, bide intelektualetik Valenti Almirallegatik bultzatua.
Kontzientzia hartze hau bere manifestazio politikoa izan zuen 1885ean Alfonso XIIri egindako “Memorial de Greuges”eko aurkezpenean, geroago 1892ko Bases de Manresan kontzentratutako eskabidea, agerpen autonomikoen laburpena Gobernuaren kontra egondako erregimen espezial baten eske.
Enric Prat de la Riberaren itxura oso garrantzizkoa izan zen, homogeneo alderdi batean indar autonomikoak estrukturatu zuen Lligaren sortzailea, katalanismo tradizional baten baloreen sostengatzailea zein, industrializazioaren pisuaren azpian, politikoki liberala egin zena eta sozio-ekonomikoki kontserbadorea.
Lligaren nagusitasuna 1903ko hauteskundeetan Gobernuari erantzunarazi egin zion. Alejandro Lerrouxek Bartzelonan gorte zentralistako eta demagogikoki antiklerikaleko alderdi errepublikanoa sortu zuen. Kideen bilketa erdiko klaseetara eta langileriarengana bideratuko zen. 1900 inguruan proletalgoa anarkosindikalismo motatako formetara biratu zuen, beraien interesak greba orokorrerako errekurtsoarekin defendatuko zuen erakunde baten bila aritu ziren.
1902ko otsailean, Bartzelonan egindako metalurgialarien greba lan-etenaldi orokorra bihurtu zen.Egoerak gizarte bateko tirabira industriako burgesiaren eta proletalgoaren arteko desoreka erakutsi zuen, Bartzelonan antagonismoa, bere fabrika eboluzioagatik eta bere hiriko masagatik, nabaritasun gehiagorekin erakusten zen gainontzeko Espainiarekin.
1903 eta 1905eko hauteskundeek Lerrouxen arrakasta gorena adierazi zuten. 1905eko azaroaren gertakizunak, La Veu de Catalunyako eta Cu-Cuteko astekariko erredakzioak suntsitu zituztenean, erabateko gertakizuna adierazi zuten: XX. mendeko ejertzitoaren bizitza publikoan egindako lehenengo eskusartzea erakutsi zuen. Geroago, gertaera hau 1909ko istiluetan baliatua izango zen.
Gobernuaren pasibotasunaren aurreko erreakzioak tendentzia gehienak batu zituen, Lerrouxena izan ezik, Solidaritate Katalana (Solidaridad Catalana) izenarekin ezaguturiko mugimenduan, baina barneraketa falta zitzaion langile klaseetan, erakunde baten aldeko ahaleginak batzeko premiaren aurrean sozialistak eta anarkistak batuko zituena. Horrela jaio zen Langile-Solidaritatea (Solidaridad Obrera). Bere prentsa organoa, Langile-Solidaritatea ere deitua, Francisco Ferrer Guardia izeneko irakasle bategatik bultzatua izan zen.
Melillako inguruko indigenekin izandako arazo batek Penintsulari laguntza eskatzea ekarri zuen, eta gerrako ministroa, Andaluzian zeuzkan unitateak erabili beharrean, kasu hauetarako bereziki prestatuak, hirugarren brigadarengana jotzea erabaki zuen; bertan adineko Kataluniako erreserbistak, profesionalak eta beraien menpeko familiak zeudenaren zirkunstantzia ematen zen. Marokoko gerra izan zen eta etorkizunean izango zen oso herrikoia izango zen klase apaletan, horregatik kazetari liberal batek Maura aholkatu zuen Marokora joatea iraultzaren ondorioak jasatearen sinonimoa zela;orain protesta erabaki baten aurrean orokortu zen bere koherentzi inork ez zuen ulertu eta Kataluniako indar politiko guztiak Gobernuari eskatu zioten bere neurriei ukatzea. Tropen ontziraketa egoera penagarriei bidea eman zien, benetako haserre antiklerikalean lehorreratu ziren gizarteko oneko emakumeak eskapularioak eta medailak eskaini zietenean soldaduei itsasontzietara igotzeko momentuan, mundu katoliko pertsonai batena zirenak.
Hauxek herri-erantzuna sortu zuen Bartzelonan publikoki manifestatu zena, tropen untziraketa hiri horretan gertatu baitzen.
[aldatu] Aste Tragikoa
Haserrea hain hedatuta zegoenez laster mugimendu gidatu batean batu zen greba batzorde bategatik non ezkerreko alderdi politikoak parte hartzen baitzuten; hala ere, protestak, errealitatean, antolatuta egotea baino zirkunstantzien berezko produktua izan ziren.
[aldatu] 1909ko uztailaren 26
Langile-Solidaritateak protesta greba orokorra agindu zuen gerraren kontra, zein hasiera baten baketsua eta aho batekoa izan zena. Gobernadore zibilak, Ossorio y Gallardok, autoritate militarrei boterea ematea galarazi nahi izan zuen eta dimititzen amaitu zuen; bere aldetik, De la Ciervak jakinaren gainean gezurra esan zuen, gertatutakoa mugimendu nazionalista baten emaitza bailitzan deskribatu zuenean. Bai botere zibilaren faltak bai Madriletik etorritako interpretazio txarrak eragin oso txarrak izan zituzten; norabide zehatzaren ezak protesta traka bat bezala zabaltzea eta bonba bat bezala eztanda egitea eragin zuen. Autoritateek, 26ko arratsaldean, tropen irteera agindu zituzten. Hauen presentzia oihuekin hartuak izan ziren: Gora Ejertzitoa! Behera gerra!
[aldatu] 1909ko uztailaren 27
Bartzelonak paralizatua jarraitzen zuen, egunkaririk gabe eta guztiz inkomunikatuta gainontzeko Penintsularekin. Lehenengo istiluak agertu ziren, barrikadak eratu ziren eta, hiriko auzo pobreetan, lehenengo komentuen erreketak egin ziren. Ejertzitoak bere jarrera jasankorra alde batera utzi zuen eta lehenengo tiroketak egin zizkieten elkarri. Biolentzia gabeko grebatik matxinadara igaro zen.
[aldatu] 1909ko uztailaren 28
Langile-Solidaritateko partaideek, mugimendu matxinatua bere kontrolpetik alde egiten zuela ikusi zutenean, Solidaritate Katalana eta Alderdi Erradikalari laguntza eskatu zieten. Ez batak ez besteak ezin izan zuen bere militanteak kontrolatu. Matxinadak gainezka egin zuen eta gogorki borrokatu zen. Artilleriak matxino gunea atakatu zituen Paralelo eta Paseo de Colon kaleetan.
[aldatu] 1909ko uztailaren 29
Matxinadaren beherakada hasi zen. Matxinatuen esperantza bakarra Espainia osoan kutsapena gerta zedila zen, gertatu ez zena Bartzelona guztiz inkomunikaturik baitzegoen. Bitartean, Gobernuak Bartzelonan gertatuko gertakizunak izaera separatista zutenaren berria zabaldu zuen Espainia osotik.
[aldatu] 1909ko uztailaren 31
Lasaitasuna hirira bueltatu zen. Biktimen balantze ofiziala bost hildako tropen artean eta ehunekoa zibilen artean izan zen. Hogeita hamarreko bat komentu, horietatik hirurogeita hamabost zutik jarraitzen dute, guztiz hauts bihurturik geratu ziren, eta hiriak zeuzkan berrogeita hemezortzi elizetatik, hogeita bat erreta izan ziren; batzuk karlisten defentsari esker salbatu ziren.
[aldatu] Ondorioak → Mauraren erorketa
Aste Tragiko ondorioak bere lehenengo usteetatik aldendu egin ziren. Gobernuak Bartzelonan gertatuko gertakizunak izaera separatista zeukatela kontsideratu zuen. Autoritateek gertaeren errugabeen aurka atxiloketak eta prozedura laburrak garatu zituzten. Mila indibiduo baino gehiago atxilotuak izan ziren, eta 1910eko maiatzaren 19raino egondako prozesuen emaitza bost zigor heriotzako kondenak izan ziren. Kasu hobeetan, askatuak kontutan harturik, polizia milia bat inplikatuekin topatu zen milioi erdiko hiri batean; hala ere, erruduntasuna gizon bakar baten gainean erori zen: Francisco Ferrer Guardian hain zuzen ere.
Ferrer irailaren 1ean atxilotua izan zen premian gertatutako gertaeretan parte hartu zuela akusaturik. Bere prozesua azkarregi jakinarazi zen eta matxinadaren aktore eta induktorearen paperak egotzi zitzaion. Heriotza zigorrera kondenatua izan zen, matxinada gidatzeagatik.
