Menemen, İzmir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Menemen, İzmir ilinin bir ilçesidir. İzmir merkeze (Konak) 33 km. uzaklıktadır. İlçe merkezi nüfusu 46079, ilçe nüfusu 114457'dir (2000 sayımı). Testisi ve diğer çömlekçilik ürünleri ile ünlü, Türkiye genelinde daha ziyade geçmişte yaşadığı dramlarla tanınan, günümüzde de Menemen Serbest Bölgesi ile geleceğe bakan bir merkezdir.
[değiştir] Tarihçe
Menemen'in kuruluşu milat öncesine dayanmakla birlikte kesin bir tarih saptanmış değildir. İlçenin M.Ö. 1000 yıllarında Eoliyenlerle İyonyalıların hudutlarını oluşturan Gediz (Hermos) nehrinin sol sahiline yakın olan bugünkü Yahşelli köyü civarında kurulduğu zannedilmektedir. M.Ö. 263-241 yılları arasında da Asarlık köyü yakınlarına nakledildiği, Anadolu Beylikleri zamanında bugünkü yerine taşındığı bilinmektedir.
Uzun yıllar İonyalıların egemenliği altında kalan Menemen, daha sonra Frigyalıların egemenliği altına girmiştir. Bölge el değiştirmesine rağmen İyonlar bazı yerlerde egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Frigyalıların egemenliği M.Ö.676-546 yılları arasında Lidyalılar izlemişlerdir.
Son Lidya Kralı Krezüs'ün Pers Hükümdarı Kurus'a (Kirus) yenilmesiyle M.Ö. 546 yılında Anadolu sahilleri dolayısıyla Menemen, Perslerin eline geçti. M.Ö.334 yılına dek süren Pers istilası Büyük İskender'in Anadolu'yu istilası ile son buldu. Makedonya Kralı Büyük İskender'in M.Ö. 323 yılında ölümü üzerine zaptettiği topraklar üzerinde, Helenizm Krallıkları denen Asya, Mısır ve Makedonya Krallıkları kuruldu. Asya Krallığı sınırları içinde kalan Batı Anadolu'da Büyük İskender'in kumandanlarından biri tarafından bugünkü Bergama ve yöresinde “Bergama Krallığı” kurulmuştur.
Bu sırada Menemen ve çevresi de Bergama Krallığı'nın egemenliğini tanımıştır. M.Ö. 64 yılında Asya Krallığı Romalılar tarafından ortadan kaldırılınca kasaba Romalıların egemenliği altına girmiştir. Daha sonra Roma İmparatorluğu’ nun ikiye bölünmesi üzerine (M.S. 395) Doğu Roma İmparatorluğu'nun (Bizans) payına düşmüştür. Anadolu'da Malazgirt Zaferi ile başlayan Selçuklu egemenliği kısa süre de Menemen’i de içine aldı.(1048) Ancak Haçlı Seferlerine rastlayan bu dönemlerde Menemen'in birkaç kez el değiştirdiği görülmüştür.
Anadolu Selçukluları'nın son zamanlarda bağımsızlıklarını ilan eden Germiyanoğulları'nın yardımı ile Manisa ve çevresini elde eden Saruhan Bey 1300 yıllarında Saruhan Beyliği'ni kurdu. 1313 yılında Menemen ve Foça yörelerini de egemenliği altına alarak sınırlarını genişletti
Anadolu'da Osmanlı Beyliği'nin kurulması sırasında Saruhan Beyliği'ni ortadan kaldıran Yıldırım Beyazıt Menemen'i de Osmanlı Beyliği sınırları içine dahil etti. Yıldırım Beyazıt 1402 yılında Ankara Savaşı'nda Timurlenk'e yenilince Timurlenk Anadolu Beylikleri'ne bağımsızlıklarını geri verdi. Bu arada Saruhan Beyliği de eski toprakları üzerinde bağımsızlığını ilan etti. Osmanlı tahtında hüküm süren Fetret Devri olarak adlandırılan döneme Çelebi Mehmet, diğer kardeşlerini yenerek son verdi ve yeniden Anadolu birliğini kurma çabalarına girişti. Mehmet Çelebi Saruhan Beyi'ni öldürerek bir asırdan beri devam edtmekte olan Saruhan Beyliği'ne son verdi.
Menemen ve çevresi de yeniden Osmanlı egemenliğine geçmiş oldu. 1425 yılında 2. Murat Menemen'i kesin olarak Osmanlılar'a bağladı. 1850 yılında eyalet merkezinin Aydın'dan İzmir'e alınmasıyla Menemen de Manisa'dan ayrılıp İzmir'e bağlandı.
479 yıl Osmanlı idaresinde kalan Menemen, İzmir'in işgalini takip eden 19 Mayıs 1919 tarihinde Yunanlılar tarafından işgal edildi. Üç yıldan fazla süren işgal sırasında Menemen çok kötü ve acı günler yaşamıştır.
16 Haziran 1919 günü, işgal esnasında halka itidal telkin etmiş bulunan Menemen Kaymakamı Kemal Bey ve maiyetindeki 6 jandarma şehit edilmiştir. 17 Haziran 1919 günü Bergama baskınında hezimete uğrayarak dönmüş bulunan Yunan birliklerinin Menemen'de gerçekleştirdikleri, muhtemelen 1000'e yakın kişinin bir gün içinde öldürüldüğü katliam Ege Bölgesi'de işgal döneminin en kara sayfalarından birini oluşturmuştur. [1]
İşgale rağmen Menemenli hiçbir zaman Yunan buyruğu altına girmemiş zaman zaman dağlara çıkarak Yunan askeri birliklerine baskınlar yaparak zayiatlar verdirmişlerdir.
Menemen, Kurtuluş Savaşı sonrasında zafer kazanan Türk Ordusu'nun 9 Eylül 1922'de şehre girmesiyle tekrar bağımsızlığına kavuşmuştur. 9 Eylül günü Menemen'in en mutlu günü olarak kabul edilmiştir.
[değiştir] Kaynakça
- Menemen Kaymakamlığı
- Menemen Belediyesi
- Menemen Serbest Bölgesi
- Menemen ilçesi ve Bakırçay bölgesi hakkında bilgiler
- Menemen'in Sesi gazetesi
[değiştir] Dipnotlar
- ↑ Celal Bayar hatıralarında (Ben de yazdım) Menemen'de yaşanan zor günler yöre tüccarından Çerkes Sefer Efendi'nin ağzından şu şekilde aktarır: Çarşı kahvesinde eşraftan birkaç kişi oturuyorduk. Öğleye doğru Rum mahallesinden silah sesleri gelmeye, herkes dükkanlarını kapayıp evlere doğru koşmaya başladı. Ben de derhal kendimi evime attım. Şehrin üzerine mermi yağıyordu. Saat yarımda başlayan bu ateş öğledensonra dörde kadar sürdü. Ne olup bittiğini anlamak üzere kendimi dışarıya attım. Sokağa adımımı atar atmaz önümde üç kadının cansız yattığını gördüm. Bir iki adım ilerledim. Bir yanda on yaşında bir erkek çocuk yatıyordu. Biraz daha ilerledim. Dizinden vurulmuş bir kız çocuğu kapı önünde yuvarlanmış, korkudan rengi uçmuş, imdat bekliyordu. Artık daha ileriye gitmeye cesaret edemedim. Komşum İshak Efendi de evinin önünde öldürülmüştü. Tekrar eve döndüm. Bir süre sonra kasaba yakınındaki çiftlik bahçemde çalışan hizmetçim Todori geldi, ağlayarak yardımcısı Ahmet'in öldürüldüğünü, sığırların da Yunanlılar tarafından alındığını anlattı. 18 Haziran Çarşamba gününe kadar evimden çıkmadım. O gün asayiş sağlandı. İzmir'den İngiliz ve Fransız mümessilleri geldi dediler. Biraz cesaret alarak çıktım. Mahallemizin İslam mezarlığı yönünde arabalarla Türk ölülerinin götürülerek gömüldüğünü gördüm.
 |
Menemen beldeleri ve köyleri |  |
|---|---|---|
|
İl: İzmir | İlçe: Menemen |
||
 |
İzmir'in ilçeleri | |
|---|---|---|
|
İzmir Metropol ilçeleri: Balçova | Bornova | Buca | Çiğli | Gaziemir | Güzelbahçe | Karşıyaka | Konak | Narlıdere |
||
