Din bilimleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Konu başlıkları

1 Tanımı
2 Din Bilimlerinin Tarihçesi
3 Din Bilimlerinde Din Tanımları
4 Metodoloji
5 Din Bilimleri ve Teoloji
6 Türkiye'de Din Bilim
7 Yararlanılan Kaynaklar
8 Göz At
9 Kişiler
10 Makale-Bağlantılar
11 Türkçe Web Bağlantıları
12 Yabancı Web Bağlantıları

[değiştir] Tanımı

Dinle teolojik bakış açısıyla ve normatif yöntemlerle ve apolejetik (dini savunma) amaçla ilgilenen Teoloji veya ilahiyat ın aksine dinleri sosyal bilimler perspektifinden ve herhangi bir dini veya dinleri apolejetik (savunmacı) gaye gütmeden ve ideolojik muhalefet tavrı içine girmeden olgusal temelde araştıran ve analiz eden çeşitli sosyal bilim disiplinlerinin ortak adı. Araştırma Yöntemleri ve metodolojileri farklı olduğundan din bilimleri (science of religion veya Almanca'daki tabirle Religionswissenschaft) ile teoloji (ilahiyat)birbirinden tümüyle olmasa da önemli ölçüde ayrılmaktadır. Bir teolog ile din bilimci arasındaki fark, birinin dini vahiy eksenli anlamaya diğerinin ise bilim perspektifi içinden bir dini veya tüm dinleri anlama ve açıklamaya çalışmasıdır. Hristiyanlıkta üniversitelerin teoloji bölümlerindeki Kutsal Kitap çalışmaları, misyonoloji (misyon bilimi) İslamiyette ilahiyat fakültelerindeki fıkıh, hadis, tefsir, kelam gibi alanlarla, dinleri sosyoloji, psikoloji, antropoloji, tarih gibi sosyal ve beşeri bilimler perspektifinden ele alan Din Sosyolojisi, Din Psikolojisi, Din Antropolojisi Din Fenomenolojisi gibi çeşitli alanlar birbirlerinden önemli ölçüde ayrılmaktadır. Teolojide Allah, peygamber ve kutsal kitap apriori olarak bir mutlak gerçek kabul edilip dinin insandan ve toplumdan ne istediği öğrenilmeye çalışılır oysa din bilimlerinde dinin bireyde, toplum ve kültürdeki yeri dinin metafizik veya dogmatik yönü metafizik kökeni üzerinde durulmaksızın araştırılıp açıklanmaya çalışılır.

[değiştir] Din Bilimlerinin Tarihçesi

18. ve 19. asırlardaki bilim, biyoloji, kültür ve tarih şeklinde ayrımlaşan bilgi dallarından kültür ve tarih daha sonra yine 19.yüzyılda "beşeri ilimler" adını almıştır. 18.yüzyılda Almanya'da irrasyonel'i yani duygu, arzu ve hayalin rolünü ön plana çıkaran Sturmund Drang hareketi ve J.G.Herder ile mitolojinin bir dünya görüşü olduğu ifade edilmeye başlanmıştı. Fransız ihtilali sonrasında geçmişe uygarlıklara yönelik (Hindistan, Mısır, İran medeniyetleri) araştırmalar ile arkeoloji, filoloji, etnografi gibi tarihi bilimler doğmuş böylelikle mukayeseli dinler ve filoloji çalışmalarına yol açılmış oldu. Bu gelişmeler sonucunda Hollanda'da C.P.Tiele (1830-1902) tarafından yönetilen düşünürler grubu, teoloji yerine dinler bilimini başlatmışlardır. İlk din bilimleri çalışmaları dini femonenin araştırmacının teolojik ve bilimsel yargılarını parantez içine almasını gerektirdiği fenomenoloji ile başladı.

Dini fenomen üzerine yoğunlaşan araştırmalar Fransa'ya da sıçradı ve orada College de France'da tesis edilen Dinler Tarihi kürsüsü Albert Reville'e (1826-1906) teslim edildi. Ernest Renan (1823-1892) bu harekete katıldı. Tiele ekolü çizgisinde bu hareket, dinin tarihi formlarından çok özü üzerine durdu.

18.yüzyıl sonu ve 19.yüzyıl başında Hollanda, Paris, Brüksel, Louvain'de dinler tarihi kürsüleri kurulmuş; Paris'te, Revue de l'Histoire des religions ve Revue des religions dergilerinin, Louvain'de de Meseon'un çıkmaya başlaması, 11-23 Eylül 1893'de Chicago'da World's Parliament of Religions'un toplanması gibi din bilimleri açısından önemli olaylar gerçekleştirilmiştir.

Doğmakta olan dinler bilimi, beşeri bilimlerin tarihi-kültürel ekseninde dokümanter bilgi ve teorik açılımlarla bugüne kadar gelişmiştir.

[değiştir] Din Bilimlerinde Din Tanımları

Farklı disiplinlere mensup bilim adamlarının dinlere getirdiği tanımlar bulunmaktadır. Din tanımlarını genel olarak teolojik, ahlaki, felsefi, psikolojik ve sosyolojik kategoriler altında ele alabiliriz.

Dinin Teolojik Tanımları: Teolojik tanıma göre din "Tanrı’ya inanma","manevi varlıklara inanç" yahut da "korkutucu hem de cezbedici olan bir gizem" şeklinde tanımlanabilmektedir.

Dinin Ahlaki Tanımları: Buna göre din, "duyguyla karışık ahlak" ve görevlerimizi yerine getirme bilincidir.

Dinin Psikolojik Tanımları: Friedrich Schleirmacher'e göre din, "derin deruni tecrübenin bir türüdür"

Dinin Sosyolojik Tanımları: Alman felsefecisi Harald Hoffding’e atfedilen ancak Durkheim Bronislaw Malinowski gibi antropologlar tarafından da kabul edilen sosyolojik din tanımı dini "değerlerin muhafazasıdır" olarak görür. Karl Marx'a göre ise sosyal ve ekonomik gücü ellerinde bulunduranların kalabalıkları hakimiyetleri altına almakta kullandıkları bir güç olan din, "halkın afyonu"dur.

Dinin Felsefi Tanımları: Yirminci yüzyıl teologu Paul Tillich'e göre din, hususi özneler, semboller ya da kavramlarda ifade edilen soyut bir ideayı ifade eden manevi varlıkla ilişkiye yönelik "nihai bir ilgidir"

[değiştir] Metodoloji

Din araştırmalarında kullanılan araştırma yöntemleri çeşitli başlıklar altında kategorileştirilmeye çalışılmıştır. Peter Berger “işlevsel ve özsel” (functional and substantive); Robert Wuthnow “ikici ve bütüncü” (dualistic and wholistic); Robert Segal ise (diğer birçokları tarafından kullanılan) “indirgemeci ve indirgemeci olmayan” (reductionistic and nonreductionistic) biçiminde ayrımlar yapmıştır. Bazı araştırmacılar ise Dilthey'den aldıkları terimlerle kullanılan metodolojiyi iki ana başlık altında toplamaktadırlar. Buna göre din araştırmalarında kullanılan yöntem Verstehen (anlama/understanding) ve Erklären (açıklama/explanation) şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Anlama yöntemi dini inananın bakış açısından "anlamaya" çalışırken "Açıklama" yönteminde tümdengelimsel mantık kurallarını takip eden tabii bilimler model alınmıştır. Bu modelde inanan kişinin seçiminden bağımsız olarak dini eylemleri "beyin faaliyetleri" veya "organizmanın çevresine tepkileri" şeklinde daha ziyade niceliksel yaklaşımla analiz edilmeye çalışılmaktadır. Marx, Freud, Ralph Burhoe, Radcliffe-Brown, Claude Levi Strauss araştırmalarında "açıklama" üzerine durmakta olan bilim adamlarından bazılarıdır.

Yukarıda kısaca ifade edilen iki metodolojik yaklaşım olmasına rağmen her iki yöntemi de kullanan bazı araştırmacılar bulunabilmektedir. Örneğin Weber dinin kökenini ve tarihini açıklamaya çalışmakla birlikte karakteristik tipler ve fikri sistemleri de dinin anlaşılmasında kullanabilmektedir.

[değiştir] Din Bilimleri ve Teoloji

Din bilimleri dinin ve dinlerin teolojik metotlar yerine sosyal bilim alanı içinde araştırılması amacıyla Avrupa'da doğmuşlardır. Başlangıçta sosyoloji, antropoloji, tarih gibi çeşitli alanlarda gelişmiş ve uzmanlaşma ile bu dalların alt dalı olarak gelişmesini sürdürmüştür. Örnek olarak din sosyolojisinin kurucusu aynı zamanda sosyolojinin de isim babası olan Auguste Comte'dur. Durkheim ve Weber'in de din sosyolojine katkısı olan eserleri bulunmaktadır.

[değiştir] Türkiye'de Din Bilim

Türkiye'de din bilimleri ilahiyat alanına dahil kabul edildiğinden yurtdışındaki sosyal bilim dalları altında ele alınmasına karşın din bilimlerinin din sosyolojisi, din psikolojisi vs. gibi dalları üniversitelerin ilahiyat fakültelerinde okutulmaktadır. Dinin ve dinlerin sosyal bilim mantığı içerisinde araştırılmasının önünde duran engellerden biri de din veya dinlerin red veya kabul, iman ve inkar şeklindeki ideolojik ve siyasi seçimlerin çerçevesi içerisinden değerlendirilmeye çalışılmasıdır. Oysa günümüzün sosyal bilimlerinin ve din bilimlerinin temel mantığı dinlerin kökenlerini araştırmak, bir kökenbilim geneology çıkarmak değil dinlerin toplum, kültür ve birey ile ilişkisini olgular düzeyinde araştırmaktır.

[değiştir] Yararlanılan Kaynaklar

Cox, James L.; Kutsalı Anlamak, İz Yayıncılık, İstanbul, 2003.
Harman, Ömer Faruk Harman; Günümüzde Batı'da Dinler Tarihi Çalışmaları, Dinler Tarihi Araştırmaları I.Sempozyum 08-09 Ankara, Kasım 1996.
Kepnes, Steven D.; Din Araştırmalarında Açıklama ve Anlama Yöntemleri Arasındaki Uçurumu Telif Etmek, çev. Bekir Zakir Çoban, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi II (2002), Sayı: 1, ss. 171-181
Wach,Joachim; Din Bilimi (Religionswissenschaft), çev.Adil Özdemir, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi Sayı : VIII, İzmir 1994.