Ünlem (dil bilgisi)

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Sevinç, üzüntü, kızgınlık, korku, şaşkınlık gibi duyguları belirten, doğa seslerini yansıtan veya bir kimseyi çağırmak için kullanılan sözcüklere ünlem denir. Ünlemler tek başına kullanıldıklarında genelde bir anlam ifade etmezler.

Konu başlıkları

1 Türkçe'de Ünlem Olan Sözcükler
2 Türkçe'de Ünlem Olarak Kullanılan Sözcükler
3 Türkçe'de Yansıma Ünlemleri
4 Türkçe'de Ünlem Öbekleri
5 Diğer Dillerde Ünlem
6 Ayrıca Bakınız

[değiştir] Türkçe'de Ünlem Olan Sözcükler

Türkçe'de ünlem olan sözcükler temelde ikiye ayrılırlar:

Bir Kimseye Seslenmeye Yarayan Ünlemler: Be, bre, eee, ha, haydi, hı, hey, hişt gibi.

Örnek: Oradan çekilsene be!/Ha, evet, anladım!/Hişt, buraya bakar mısın?

Sevinç, üzüntü, kızgınlık, korku, şaşkınlık gibi duyguları belirten ünlemler: A, aaa, aman, bravo, ay, ey, eyvah, hoppala, oh, oooh, of, üf gibi.

Örnek:Ay, başım çok ağrıyor!/ Hoppala, bu da nereden çıktı!/Vah vah, evlerine hırsız girmiş.

[değiştir] Türkçe'de Ünlem Olarak Kullanılan Sözcükler

Bazı sözcükler aslen ünlem olmadıkları halde ünlem görevi üstlenirler.

Adlar:
- Bir seslenme veya bir başkasına hitap sırasında adlar ünlem olarak kullanılır. Örnek: Ahmet! / Nurten Hanım!
- Sevinç, üzüntü, şaşkınlık, acıma, korku gibi duyguları ifade ederken bazı adlar ünlem görevini üstlenir. Örnek: Sakın anneme bir şey olmasın!/ Yazık, çok genç yaşta öldü!/ Aferin, iyi bir iş başardın!
Sıfatlar: Sıfatlar da bazen ünlem biçiminde kullanılır. Örnek: Zavallı kadın!/ Alçak adam!
Belirteçler:Belirteçler de bazen ünlem görevi üstlenirler. Örnek: Buraya gelin!/ Çabuk giyinin!
Filler: illerin ünlem olarak kullanıldığı durumlar da vardır. Bu durumdaki genelde emir kipindedirler. Örnek: Dikkat et!/Yangın var, bak!

[değiştir] Türkçe'de Yansıma Ünlemleri

Doğa seslerini yansıtan ve hayvan seslerinin taklidine dayanan sözcüklerdir. cıvıl cıvıl, foşur foşur, cik cik gibi. Örnek: Şelalenin suları gürül gürül akıyordu!/Tak, tak! Birden bire kapı çalmıştı.

[değiştir] Türkçe'de Ünlem Öbekleri

Birden çok sözcükten oluşan ünlemlerdir. Örnek: Hadi canım sen de, sen bu işten ne anlarsın!/Hadi oradan, yalan söyleme!

[değiştir] Diğer Dillerde Ünlem

[değiştir] İngilizce

İngilizcede en çok kullanılan ünlemler ugh, wow, ouch, scat, alas, ve eurekadır.

"Hello" (merhaba) ve "Goodbye" (güle güle) gibi selamlama kelimeleri de İngilizcede ünlem olarak kabul edilirler. "Excuse me!" (afedersiniz), "Sorry!" (özür dilerim-afedersiniz), "Cheers!" (şerefe) ve "Hurray!" (yaşa) kelimeleri de genelde ünlen kategorisinde değerlendirilmektedir. Bu kelimeler genelde sonuna ünlem işareti alırlar.

Bazı İngilizce uzmanı dilbilimciler "yes" (evet), "no" (hayır), "amen" (amin) ve "okay" (okey) kelimelerini de tek başlarına kullanıldıklarında ünlem sınıfında değerlendirmektedirler.

İngilizcede deyimler ve cümleler de ünlem olabilir. Örnek: As I entered the room — Oh, my goodness! What I saw! — he was still standing there. (Odaya girdiğimde - Aman tanrım! Bir de ne göreyim!- hala orada duruyordu.)