Wyjaśnianie
Z Wikipedii
Wyjaśnianie jest jedną z najbardziej znanych odmian rozumowania obok wnioskowania, dowodzenia i sprawdzania.
Wyjaśnianie - zwane również tłumaczeniem, definiuje Ajdukiewicz termin – że a jest b, to rozwiązanie zagadnienia, które znajduje swoje słowne sformułowanie w pytaniu „dlaczego a jest b?”. Odpowiedź na to pytanie ma postać zdania „a jest b ponieważ c jest d” . Wypowiedź użyta jako odpowiedź na pytanie nie musi wyrażać inferencji. Racje są po temu następujące. Wyjaśniając fakt (a jest b) odwołaniem się do racji (c jest d), zdania stwierdzającego fakt (a jest b) nie wywnioskowuje się z racji (c jest d), ponieważ fakt ten jest od tej racji niezależnie wiadomy. Co nie przeszkadza oczywiście w dostrzeżeniu związku wynikania: „jeśli c jest d, to a jest b”, na którym jednak rozumowania się nie opiera.
- Procedura wyjaśniania przebiega tak: (a) stwierdzenie, że „a jest b”; (b) postawienie pytania dopełnienia „dlaczego a jest b?”; (c) udzielenie odpowiedzi „a jest b ponieważ c jest d” przebiegające jedną z dwóch dróg: (1) nieinferencyjną - (z dokonaniem operacji myślowej zbliżonej do wnioskowania), gdy racja jest zdaniem skądinąd wiadomym - wyjaśniając fakt, że a jest b odwołaniem się do tego, że c jest d, dostrzega się związek wynikania jeśli c jest d, to a jest b, lecz ze związku tego się nie korzysta ponieważ, to że a jest b wiadome jest bez tego, że c jest d; (2) inferencyjną – gdy racja jest jedynie domysłem (ad hoc przyjętą hipotezą) – poszukuje się wtedy czynnika (racji) którego fakt, że a jest b mógłby być następstwem albo skutkiem. Hipotezę, że c jest d wyinferowuje się jako redukcyjną konkluzję, ze zdania a jest b.
[edytuj] Literatura
- Kazimierz Ajdukiewicz, Klasyfikacja rozumowań [w] Ajdukiewicz, Język i poznanie, t. 2.
