Wierzchosława Nowogrodzka
Z Wikipedii
Wierzchosława Nowogrodzka (Anastazja?) (ur. ok. 1125 zm. 15 marca przed 1148?) - jedyna córka księcia nowogrodzkiego Wsiewołoda Mścisławowicza. Od 1136 lub 1137 żona Bolesława Kędzierzawego, syna polskiego księcia Bolesława Krzywoustego. Zabytkiem związanym z jej osobą jest tzw. Ewangeliarz księżnej Anastazji (od greckiego bądź łacińskiego odpowiednika jej imienia).
Spis treści |
[edytuj] Dzieciństwo i młodość
Wierzchosława była jedyną córką księcia nowogrodzkiego Wsiewołoda Mścisławowicza i nieznanej z imienia córki Światosława II Mikołaja. Była najprawdopodobniej najmłodsza z rodzeństwa. Miała dwóch braci: Iwana i Włodzimierza. W 1136 lub 1137 najprowdopodobniej jeszcze za życia swego ojca poślubiła księcia Bolesława Kędzierzawego, syna księcia polskiego Bolesława Krzywoustego. Co ciekawe w tym samym czasie jej brat Włodzimierz poślubił siostrę jej męża Ryksę. Obydwa małżeństwa zostały zawarte najpewniej z inicjatywy Salomei, drugiej żony Krzywoustego, pragnącej w ten sposób wzmocnić pozycję swoich dzieci. W 1138, po śmierci Bolesława Krzywoustego, Wierzchosława została księżną mazowiecką.
[edytuj] Władczyni Mazowsza i Krakowa
W 1141 księżna towarzyszyła mężowi w wiecu w Łęczycy zwołanym z inicjatywy jej teściowej księżnej-wdowy Salomei. W 1146 po wygnaniu z Polski Władysława, przyrodniego brata jej męża, Wierzchosława została księżną krakowską. Wierzchosława zmarła najpewniej przed 1148, choć nie wyklucza się, że stało się to w latach pięćdziesiątych, bądź nawet sześćdziesiątych XII w., bowiem dopiero 31 grudnia 1167 Bolesław wystąpił z drugą żoną Marią. Wierzchosława została pochowana najprawdopodobniej obok męża w katedrze płockiej.
[edytuj] Ewangeliarz księżnej Anastazji
Po śmierci Wierzchosławy jej mąż, upamiętniając ją, darował czerwińskiemu klasztorowi oprawiony w srebro ewangeliarz, nazwany Ewangeliarzem Anastazji. Anastazja było najpewniej łacińskim lub greckim odpowietnikiem jej imienia, gdyż tym imieniem nazywał ją Długosz. Według niego Wierzchosława miała być księżniczką halicką, która zmarła w 1158 w trakcie połogu. Również data ślubu w 1151 podana przez kronikarza jest błędna. Ewangeliarz powstał prawdopodobnie około 1160.
[edytuj] Potomstwo
Wierzchosława z małżeństwa z Bolesławem doczekała się syna Bolesława zmarłego w 1172. Starsza literatura przypisywała jej nieznaną z imienia córkę i syna Leszka, który po śmierci ojca objął władzę w księstwie mazowieckim. Obecnie jednak uważa się, że były to dzieci z drugiego małżeństwa Bolesława.
[edytuj] Fakty i mity
O Wierzchosławie podobnie jak o innych księżnych polskich w średniowieczu zachowały się skąpe relacje źródłowe. Najwięcej informacji o tej księżnej umieścił w swojej kronice Długosz. Są one jednak w większości błędne (o czym mowa wyżej). Jedyny portret księżnej zawiera Ewangeliarz Anastazji (o czym także mowa wyżej). W Ewangeliarzu Wierzchosława przedstawiona jest jako kobieta klęcząca pod krzyżem.
Data jej śmierci jest sporna. Dokument dotyczący drugiej żony Bolesława - Marii, był uznawany za mało wiarygodny, gdyż następną informację o Marii podaje dopiero Długosz. Tak więc być może Maria nie istniała, a Wierzchosława mogła umrzeć dopiero w początkach XIII w.
[edytuj] Genealogia
| 4. Mścisław I zm. 15 kwietnia 1132 | ||||||
| 2. Wsiewołod Mścisławowicz zm. 11 lutego 1136 lub 1137 | ||||||
| 5. Krystyna zm. 18 stycznia 1120 | ||||||
| 1. Wierzchosława Nowogrodzka zm. przed 1148? | ||||||
| 6. Światosław II Mikołaj zm. 15 lutego 1164 | ||||||
| 3. NN | ||||||
| 7. NN | ||||||
[edytuj] Bibliografia
- Oswald Balzer, Genealogia Piastów, wyd. II - Kraków 2005
- Marcin Spórna i Piotr Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003
- Temat:Polska, Skarby kultury, Katowice 2004
