Tadeusz Zawadzki

Z Wikipedii

Tadeusz Zawadzki ps. "Zośka"

Tadeusz Zawadzki, "Zośka" (24 stycznia 1921 - 20 sierpnia 1943). Przybrane nazwisko: Tadeusz Zieliński, ps. Kajman, Kotwicki, Lech Pomarańczowy, Tadeusz, Zośka - wybitny instruktor harcerski, harcmistrz, podporucznik AK, bohater książki Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec".

[edytuj] Życiorys

"Zośka" w czasach szkolnych

Urodził się 24 stycznia w Warszawie jako syn Józefa Zawadzkiego (inżyniera chemika, późniejszego profesora, dziekana Wydziału Chemii i rektora Politechniki Warszawskiej, a następnie prorektora tajnej Politechniki Warszawskiej, który pod pseud. "Juliusz" działał w Referacie IIIc, następnie w ZO) i Leony (nauczycielki, działaczki oświatowej), z domu Siemieńskiej. Uczył się początkowo w Szkole Ziemi Mazowieckiej. We wrześniu 1933 rozpoczął naukę w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. W jego klasie uczyli się późniejsi żołnierze warszawskich Grup Szturmowych: Jan Bytnar ps. "Rudy" i Krzysztof Kamil Baczyński.

W harcerstwie od jesieni 1933 w 23 Warszawskiej Drużynie Harcerzy im. Bolesława Chrobrego (tzw. "Pomarańczarnia"). Maturę zdał pod koniec maja 1939, a po wybuchu wojny wyruszył z Warszawy na wschód 6 września w składzie harcerskiego batalionu marszowego Chorągwi Warszawskiej.

Tadeusz Zawadzki ps. "Zośka"

W konspiracji czynny już od października 1939, a kiedy skupieni wokół niego harcerze z 23 WDH utworzyli w 1941 tzw. "Wojenną Pomarańczarnię" stanął na jej czele pod pseudonimem "Lech Pomarańczowy".

Jednocześnie w grudniu 1939 i w styczniu 1940 uczestniczył w akcjach małego sabotażu organizacji PLAN-u. Od stycznia do lipca 1940 łącznik w komórce więziennej ZWZ (zorganizowanej przez kpt. Zygmunta Hempla i Halinę Starczewską-Chorążynę, a kierowanej później przez Kazimierza Gorzkowskiego).

W marcu 1941 wszedł wraz z kierowaną przez siebie drużyną do "Szarych Szeregów" i objął tu komendę nad Hufcem "Mokotów Górny" w Okręgu Południe Chorągwi Warszawskiej. Hufiec ten natychmiast włączył się do Organizacji Małego Sabotażu "Wawer", w której Zawadzki był komendantem Obwodu Mokotów Górny w Okręgu Południe. W tym czasie Tadeusz był jednym z najwybitniejszych wykonawców głośnych akcji "Małego Sabotażu". Za największą liczbę "kotwic" wymalowanych na terenie swojej dzielnicy, otrzymał od Komendanta Głównego "Wawra" Aleksandra Kamińskiego honorowy pseudonim "Kotwicki". Wraz ze swoim hufcem uczestniczył także w akcji "N" (prowadzonej przez BiP KG AK dywersyjnej propagandzie w języku niemieckim).

Po ukończeniu kursu podharcmistrzowskiego ("Szkoła za Lasem") w maju - czerwcu 1942 otrzymał z dniem 15 sierpnia 1942 stopień podharcmistrza i pseudonim instruktorski "Kajman". 13 września 1942 urządził dla swojego hufca całodzienne ćwiczenia polowe w Lasach Chojnowskich pod Warszawą.

W wyniku reorganizacji Chorągwi Warszawskiej Szarych Szeregów w listopadzie 1942 pod pseudonimem "Tadeusz" został hufcowym Roju "Centrum", dowódcą Grup Szturmowych Chorągwi Warszawskiej (składających się z 4 hufców) i jednocześnie zastępcą por. "Jerzego" - wojskowego dowódcy GS-ów, czyli Oddziału Specjalnego "Jerzy", jednego z Oddziałów Dyspozycyjnych utworzonego w tym samym czasie Kedywu KG AK.

Po ukończeniu Zastępczego Kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty mianowany w styczniu 1943 kapralem podchorążym.

Prawdopodobnie w tym czasie, z uwagi na znaczne obciążenie obowiązkami organizacyjnymi, musiał przerwać naukę (od 1940 uczył się w Państwowej Szkole Budowy Maszyn - działającej jawnie w miejsce Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. H. Wawelberga i S. Rotwanda a od 1942 studiował na Wydziale Chemii Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej - czyli tajnej Politechniki Warszawskiej).

Zginął 20 sierpnia 1943 w czasie rozbicia strażnicy granicznej w miejscowości Sieczychy.

Imię jego nosił batalion Armii Krajowej Szarych Szeregów - Batalion Zośka.

Po akcji "Meksyk II" wszyscy jej uczestnicy musieli zmienić swój wygląd zewnętrzny. Zdjęcie "Zośki" wykonane do wykorzystania w nowych dokumentach.

[edytuj] Udział w akcjach dywersyjnych

• uczestnik akcji "Wieniec II" w nocy z 31 grudnia 1942 na 1 stycznia 1943 - dowodził patrolem, który wysadził w powietrze przepust kolejowy pod Kraśnikiem,
• 16 stycznia 1943 dowodził wykonaniem wyroku śmierci przy ul. Walecznych 26 na Ludwiku Herbercie (winnym wydania w ręce Gestapo i śmierci Andrzeja Honowskiego, prowadzącego przy ul. Asfaltowej 12 konspiracyjną wytwórnię materiałów wybuchowych dla Kedywu KG AK),
• 2 lutego 1943 uczestniczył w akcji ewakuacyjnej materiałów konspiracyjnych z mieszkania Jana Błońskiego przy ul. Brackiej 23. Od tego miesiąca, kiedy "Jerzy" zagrożony aresztowaniem na kilka miesięcy wyjechał z Warszawy, "Zośka" obok pełnienia funkcji dowódcy warszawskich GS był także p.o. dowódcy OS "Jerzy",
• 26 marca 1943 dowodził grupą "Atak" w głośnej Akcji pod Arsenałem ("Meksyk II"), podczas której odbito z rąk Gestapo 21 więźniów, w tej grupie jego przyjaciela, Jana Bytnara "Rudego",
• 6 maja 1943 uczestniczył (jako obserwator) w próbie porwania SS-Oberscharführera Herberta Schultza (prowadzącego w Gestapo śledztwo w sprawie Grup Szturmowych) zakończonej jego likwidacją,
• w tym samym czasie uczestniczył również w przygotowaniach do odbicia z rąk niemieckich Naczelnika "Szarych Szeregów", Floriana Marciniaka (nieudane akcje: "Meksyk IV", "Chicago" i "Biała Róża").

Krzyż nad grobem T. Zawadzkiego, Powązki

[edytuj] Dowódca akcji dywersyjnych

• odbicie więźniów pod Celestynowem w nocy z 20 na 21 maja 1943 (w obecności kpt. "Mietka" - Mieczysława Kurkowskiego, ówczesnego bezpośredniego zwierzchnika OS "Jerzy" w Kedywie KG AK, który czuwał nad przebiegiem akcji, stanowiącej dla "Zośki" egzamin oficerski),
• wysadzenie mostu kolejowego pod Czarnocinem w nocy z 5/6 czerwca 1943.

Aresztowany przypadkowo w końcu czerwca lub na początku lipca 1943, przez tydzień lub dwa więziony był w poprawczym obozie pracy przy ul. Gęsiej (KL Warschau - "Gęsiówka").

Po ukończeniu pierwszego wojennego kursu harcmistrzowskiego (maj-czerwiec) 15 sierpnia 1943 otrzymał stopień harcmistrza. W tym czasie mianowany podporucznikiem rezerwy piechoty.

Poległ w ataku na strażnicę Grenzschutzpolizei w Sieczychach koło Wyszkowa w nocy z 20 na 21 sierpnia 1943 uczestnicząc w akcji "Taśma" jako obserwator.

[edytuj] Odznaczenia

• Krzyżem Walecznych:
  • po raz pierwszy: 3 kwietnia 1943 za Akcję pod Arsenałem
  • po raz drugi: za akcję w Sieczychach (pośmiertnie - wrzesień 1943)
• Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari V klasy, za akcję pod Celestynowem.

[edytuj] Genealogia

[edytuj] Bibliografia

• Aleksander Kamiński "Kamienie na szaniec"
• Barbara Wachowicz "Rudy, Alek, Zośka gawęda o bohaterach "Kamieni na szaniec" Wyd. RYTM, 2003, ISBN 8388794957.

Zobacz też: Akcja pod Arsenałem, Szare Szeregi, siostra Anna Zawadzka.