Tadeusz Ptaszycki
Z Wikipedii
Tadeusz Ptaszycki (ur. 1 lutego 1908 w Petersburgu - 5 kwietnia 1980) - polski architekt, główny projektant Nowej Huty, kierował odbudową Wrocławia.
Spis treści |
[edytuj] Młodość
Tadeusz Ptaszycki urodził się w Rosji W 1908 roku, w latach 1917-1919 uczęszczał do gimnazjów polskich w Odessie. Do Polski przyjechał z rodziną w 1920 roku. W 1926 uzyskał maturę w gimnazjum im. Tadeusza Rejtana w Warszawie. Przez kilka lat był czynnym zawodnikiem lekkoatletycznym warszawskich klubów sportowych Polonia i Korona, a także AZS w okresie studiów. W 1925 był mistrzem Polski w chodzie na 2 km.
W latach 1927-1936 studiował na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Jako pracownik naukowy Zakładu Architektury Politechniki wykonał prace studialne nad budownictwem kurpiowskim, które wyróżnione zostały nagrodą Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W tym okresie podjął też pierwsze większe prace projektowe m.in. wykonał projekt stoisk na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929) i Domu Związku Harcerstwa Polskiego w Warszawie (1932, III nagroda zespołowa).
[edytuj] Harcerstwo
Aktywnie działał w Związku Harcerstwa Polskiego, w którym zdobył stopień harcmistrza. W latach 1927-1929 i 1931-1933 był drużynowym 1 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Romualda Traugutta "Czarna Jedynka". Stworzył z niej jedną z najlepszych druzyn w Chorągwi Warszawskiej ZHP.
[edytuj] Praca społeczna i zawodowa
Działał też w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej Szkół Wyższych RP, jako przewodniczący koła na Politechnice. W 1930 odbył służbę wojskową w Baonie Podchorążych Rezerwy w Berezie Kartuskiej.
Po uzyskaniu w 1936 dyplomu inżyniera architekta, prowadził, wraz z żoną Anną, własną pracownię architektoniczną i współpracował ze znaną pracownią inż. Stefana Kraskowskiego. Szybko dał się poznać jako świetny rysownik i uzdolniony architekt. Do 1939 był autorem lub współautorem około dwudziestu większych projektów architektonicznych.
Zmobilizowany do wojska (jako porucznik rezerwy) z chwilą wybuchu II wojny światpowej, dowodził kompanią CKM 21 pułku piechoty "Dzieci Warszawy" pod Mławą, Ciechanowem i w Warszawie na odcinku Mokotowa. Od listopada 1939 do kwietnia 1945 r. przebywał w niewoli niemieckiej w oficerskich obozach jenieckich Brunschwig, Woldenberg, a następnie w Murnau na terenie Niemiec. W obozach tych zorganizował kilka grup szkoleniowych i przeprowadził kilka kursów i liczne odczyty w zakresie rysunku technicznego, malarstwa i rzeźby, plastyki teatralnej, nauczania na poziomie technikum zawodowego i inne.
Po wyzwoleniu udał się na krótko, we wrześniu 1945 roku, do Warszawy, a następnie, za namową swego kolegi architekta gen. Mariana Spychalskiego, ówczesnego prezydenta Warszawy, znalazł się we Wrocławiu. Tam włączył się w organizowanie Wrocławskiej Dyrekcji Odbudowy, w której od października 1945 do sierpnia 1946 r. był naczelnym dyrektorem. Następnie do października 1949 r. był dyrektorem Biura Planu Wrocławia, jakie utworzył w ramach Regionalnej Dyrekcji Planowania Przestrzennego we Wrocławiu. Równocześnie pracował także twórczo, jako architekt i urbanista. W szczególności do połowy 1946 r. opracował Ogólny Plan Odbudowy Wrocławia. Ten plan odbudowy miasta, utrzymany potem w swych podstawowych założeniach przez kilkanaście lat, pozwolił na planową odbudowę miasta, poczynając już od 1946 roku.
Latem 1946 zorganizował w ramach RDPP Zjazd Architektów RP. Był to jakby zlot gwiaździsty wszystkich liczących się architektów i urbanistów Polski, którym przypadła rola głównych planistów odbudowy miast i regionów kraju ze zniszczeń wojennych. Zjazd trwał 6 dni, z czego 3 dni we Wrocławiu i po jednym dniu w Wałbrzychu, Cieplicach i Karpaczu. Większość czasu we wszystkie dni zjazdu zajmowały wykłady, referaty i dyskusje, dotyczące planów odbudowy i rozbudowy dużych miast oraz ośrodków kraju. Głównymi tematami były plany odbudowy Warszawy, Wrocławia i Trójmiasta.
W 1948 zaangażował się w przygotowanie Wystawy Ziem Odzyskanych, jaka miała miejsce we Wrocławiu w okresie 22 lipca do 31 października 1948. Pełnił wtedy funkcję Komisarza Wystawy dla strefy "B".
Na początku 1949 został przeniesiony do Krakowa jako delegat Zarządu Głównego Zakładu Osiedli Robotniczych (ZOR) w związku z projektowaniem i organizacją budowy miasta dla pracowników nowej huty metalurgicznej, określanej początkowo kryptonimem "Gigant", późniejszej Huty im. Włodzimierza Lenina, a obecnej Huty im. Tadeusza Sędzimira.
Zdecydowano o budowie nowego, satelickiego w stosunku do Krakowa, miasta Nowa Huta, przeznaczonego dla budowniczych i późniejszych pracowników kombinatu metalurgicznego. Według początkowych przymiarek miało ono liczyć 60 tys. mieszkańców.
Zadaniem opracowania dokumentacji projektowej dla Nowej Huty obarczono, specjalnie utworzone w tym celu, Centralne Biuro Projektowe ZOR w Warszawie. Jego dyrektor niezwłocznie zorganizował zespół projektowy, złożony głównie z młodych architektów, przy czym generalnym projektantem miasta został sam. Już w połowie 1949 plan urbanistyczny wraz z makietą Nowej Huty przedłożony został Prezydium Rządu do zatwierdzenia, co jednakże nie nastąpiło, gdyż władze centralne zdecydowały wówczas o powiększeniu miasta do 100 tys. mieszkańców.
Ptaszycki sprawował funkcję generalnego projektanta Nowej Huty, aż do końca realizacji pierwszego etapu budowy, objętego jego projektem, miasta dla 100 tys. mieszkańców, to jest do 1960 roku.
Brał udział w wielu konkursach architektoniczno-urbanistycznych, m. in. na plan zagospodarowania miasta Nowe Tychy (nagroda I równorzędna, 1951), zabudowę Placu Grunwaldzkiego we Wrocławiu (nagroda I równorzędna, 1951), projekt Cmentarza-Pomnika Poległych II Armii Wojska Polskiego i Korpusu Pancernego w Zgorzelcu (1967, I nagroda oraz realizacja). Na początku lat 60. wziął udział jako główny projektant opracowania w międzynarodowym konkursie urbanistyczno-architektonicznym na eksperymentalną dzielnicę mieszkaniową w Moskwie, a w latach 1965-68 był organizatorem, współautorem i generalnym konsultantem Planu Ogólnego Bagdadu, stolicy Iraku.
[edytuj] Odsunięcie i emerytura
W dniu 2 lipca 1968 roku (oficjalnie 31 sierpnia) na podstawie niesłusznych i krzywdzących zarzutów (podrzucono mu do biurka "bibiułę") został zwolniony z Miastoprojektu-Kraków i przeniesiony do Krakowskiego Zjednoczenia Budownictwa, gdzie pracował do przejścia na emeryturę w 1973 roku.
Będąc na emeryturze powrócił do Miastoprojektu jako członek Rady Technicznej i przewodniczący wewnętrznego sądu konkursowego (1973). Ptaszycki pełnił bardzo liczne funkcje społeczne i zawodowe. Między innymi był prezesem Oddziału SARP w Krakowie (1951-1961), prezesem Zarządu Głównego SARP (1961-65), przewodniczącym Głównej Komisji Rewizyjnej SARP (1970-1974), radnym Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie (1954-58). Był też m.in. członkiem Komitetu do spraw Urbanistyki i Architektury (1953-60), Komitetu Budownictwa, Urbanistyki i Architektury (1960-63), Komitetu Nauki i Techniki (1961-64), Rady Naukowej "Kraków 2000" (od 1972). Przewodniczył lub był członkiem sądów konkursowych międzynarodowych (m.in. na przebudowę miasta Warny, 1965) i krajowych.
[edytuj] Wyróżnienia i odznaczenia
Otrzymał szereg odznaczeń, m.in. Krzyż Kawalerski (1952) i Oficerski (1956) Orderu Odrodzenia Polski, Order Sztandaru Pracy II kl. (1959), Medal Komisji Edukacji Narodowej (1976) za całokształt działalności w oflagu Woldenberg. Był laureatem Nagrody Państwowej I stopnia w dziedzinie sztuki (1955), nagrody Komitetu Urbanistyki i Architektury II stopnia (zespołowa 1956), nagrody artystycznej m. Krakowa (1960), Krakowskiej nagrody SARP (1977). Rada Narodowa m. Krakowa nazwała w 1981 imieniem Tadeusza Ptaszyckiego jedną z ulic Nowej Huty.
Umarł w 1980, pozostawiając po sobie bardzo wymierne dzieło: 100-tysięczną Nową Hutę, dzielnicę mieszkaniową Krakowa, oraz ogólny kształt wielkiego Wrocławia, odbudowanego ze zniszczeń w powojennych dziesięcioleciach.
Od 1936 był żonaty z Anną z Nowackich, urodzoną w 1911 roku w Warszawie. W młodości działała ona w Związku Harcerstwa Polskiego, w 1936 ukończyła studia na Politechnice Warszawskiej, uzyskując stopień inżyniera-architekta. W okresie wojny, wraz ze swą nieletnią córką Danutą, przebywała w Warszawie, biorąc udział w działalności konspiracyjnej, początkowo w ramach ZWZ, następnie w AK. Po wojnie współpracowała z mężem w Biurze Planu Wrocławia i w Miastoprojekcie Kraków, a następnie pracowała jako adiunkt na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej i kierownik Miejskiej Pracowni Urbanistycznej Prezydium RN m. Krakowa. Zmarła w 1967 roku.
