Słój
Z Wikipedii
Słój (czasem w formie słoik) - rodzaj naczynia szklanego, rzadziej ceramicznego, szczelnie zamykanego, wykorzystywanego najczęściej w gospodarstwie domowym do przechowywania produktów i przetworów żywnościowych, ale także w laboratoriach i muzeach - tam najczęściej do przechowywania okazów biologicznych itp., jak również w farmacji do przechowywania lekarstw. Pojemności słojów spotykanych najczęściej w gospodarstwie domowym wynoszą od jednego litra w dół, najmniejsze słoiczki, stosowane najczęściej w aptekach, nawet poniżej 50 mililitrów.
0,25 dm³ z brązowego szkła z plastikową zakrętką, 0,2 dm³ przezroczysty systemu twist z leżącą obok zakrętką; na słoiku widoczny gwint, a na pokrywce cztery pasujące do gwintu wypustki |
słoiczek 0,05 dm³ na leki, jednolitrowy słoik Wecka z leżącą obok pokrywką |
Istotną cechą słoja jest możliwość szczelnego zamknięcia - np. metalową nakrętką, korkiem lub specjalną (np. szklaną) przykrywką. Zazwyczaj słoje i słoiki mają kształt walca (bywają także jednak np. prostopadłościenne), a otwór ma średnicę całego lub niemal całego naczynia. Naczynie to podobne jest do butelki, odróżnia się od niej jednak znacznie większym otworem i faktem, że w słoju, szczególnie okrągłym, trudno wyróżnić szyjkę. Odróżnienie butelki o szerokiej szyjce od słoja nie jest jednak wyraźne. Najczęściej spotykane są słoje ze szkła bezbarwnego, choć czasem bywają ze szkła przyciemnianego lub z nieprzezroczystej ceramiki. Spotykane są także coraz częściej słoje z tworzyw sztucznych, tak przezroczystych, jak nieprzezroczystych.
Popularnym, w Polsce szczególnie do lat 70. XX wieku, sposobem szczelnego zamknięcia słojów był system Wecka (od nazwiska założyciela fabryki WECK-Einkochgläser, Johanna Wecka), składający się ze słoja (najbardziej typowe miały pojemność 1 litra) ze specjalnie wyprofilowaną krawędzią otworu, na którą nakładana jest kolista płaska gumowa uszczelka, a na to - specjalnie dopasowana wyprofilowana szklana przykrywka. Przykrywka ta jest dociskana do słoja specjalnie skonstruowaną sprężyną zaczepianą o krawędź słoja (spotykanych jest bardzo wiele różnych odmian tych sprężyn, wszystkie one jednak spełniać mają tę samą rolę). Obecnie najczęściej spotykanymi są zakręcane zamknięcia typu twist, składające się ze słoja, w którego krawędzi znajduje się specjalny gwint oraz z blaszanej pokrywki pokrytej od wewnątrz cienką warstwą tworzywa nie reagującego z zawartymi w przetworach żywnościowych kwasami, solami itp. Tworzywo to jest przy tym dostatecznie elastyczne, że pełni funkcję uszczelki. Pokrywka ma na swoim obwodzie specjalne wypustki pasujące do gwintu słoja tak, że potrzeba mniej niż ćwierć obrotu pokrywki w prawo, aby go zamknąć, lub w lewo, żeby otworzyć.
Hermetyczne zamknięcie słojów - zarówno systemu Wecka, jak i twist, uzyskuje się przez podgrzewanie przykrytych lub zakręconych słojów wraz z zawartością tak, aby zgromadzone w słoju ponad przetworami powietrze zwiększyło swoją objętość wskutek wzrostu temperatury. W rezultacie wzrostu temperatury próbuje ono zwiększyć swą objętość, co w zamkniętym naczyniu nie jest możliwe i powoduje wzrost ciśnienia wewnątrz słoja (zob. przemiana izochoryczna) i wypychanie powietrza pomiędzy krawędzią naczynia a pokrywką. Po zakończeniu ogrzewania ostudzona zawartość słoja powoduje spadek temperatury powietrza i w rezultacie spadek ciśnienia; zewnętrzne ciśnienie atmosferyczne jednak dociska pokrywkę do uszczelki zapobiegając dostaniu się powietrza do wnętrza. W rezultacie słój zostaje hermetycznie zamknięty, a we wnętrzu panuje podciśnienie, powodujące zresztą niekiedy pewne trudności z ponownym jego otwarciem. Metoda ta powszechnie stosowana jest szczególnie wobec przetworów wymagających pasteryzacji; zamknięte tą metodą w warunkach domowych kompoty, dżemy i inne przetwory mogą być bezpiecznie przechowywane wiele miesięcy. Z drugiej jednak strony, wadliwie wykonane tą metodą przetwory mięsne, z mięsa niedostatecznie lub niedokładnie przygotowanego może doprowadzić do niebezpiecznego w skutkach zatrucia jadem kiełbasianym.
W przypadkach, kiedy hermetyczne podciśnieniowe zamknięcie nie jest niezbędne, stosowane bywają różnego rodzaje korki i przykrywki, także z tanich tworzyw sztucznych; stosuje się też dopasowane (szlifowane) korki szklane, a czasem wystarcza zakrycie otworu słoja papierem lub płótnem.
Linki zewnętrzne:
