Rotunda Najświętszej Marii Panny
Z Wikipedii
Rotunda Najświętszej Marii Panny, nosząca od XIV wieku także wezwanie św.św. Feliksa i Adaukta, znajduje się na wzgórzu wawelskim w Krakowie. Rotunda, która powstała prawdopodobnie na przełomie X i XI wieku, jest najstarszym kościołem Wawelu. Jest to tzw. tetrakonchos - budowla na planie czworoliścia (koła, do którego przylegają cztery apsydy). Najczęściej przyjmuje się, iż pełniła funkcję kaplicy pałacowej.
Budowlę wykonano w technice opus incertum - z płaskich płytek piaskowca, łączonych zaprawą wapienną. Zachowały się dwa rozglifione okna, które oświetlały wnętrze oraz ślady po emporze i dwóch innych przybudówkach. Kościół otaczały zabudowania, być może pałac książęcy, które razem z rotundą uległy zniszczeniu w XIII wieku. Wtedy też rotunda została włączona w ciąg murów zamkowych. W połowie XIV wieku została odnowiona, a następnie z czasem ponownie podupadła. W XVII wieku utraciła ona swój sakralny charakter, gdyż dolną część przeznaczono do przechowywania sreber, górną natomiast na mieszkanie, którą na początku XIX wieku rozebrano (znajdował się tam wówczas austriacki szpital wojskowy).
Rotunda ta, o której wspomina w Liber beneficiorum Jan Długosz, została odkryta wśród zabudowań dawnych kuchni królewskich w 1917 roku przez architekta Adolfa Szyszko-Bohusza, który następnie dokonał jej częściowej rekonstrukcji. Poprawność tej rekonstrukcji bywa dziś podawana w wątpliwość.
Obecnie rotunda jest udostępniona zwiedzającym i stanowi część rezerwatu archeologicznego Wawel Zaginiony, utworzonego w 1975.
[edytuj] Literatura
- Dobrowolski Tadeusz, Sztuka Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1971
- Podgórnik Iwona, Romanizm w Krakowie, Kraków: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej Oddział w Krakowie, 1985
- Skarby kultury, Katowice: Videograf II, 2004, ISBN 83-7183-299-0
