Recenzja naukowa
Z Wikipedii
Recenzja naukowa (ang. - peer review) - recenzja utworu naukowego (dysertacji, książki, publikacji w czasopiśmie naukowym), której celem jest ocena naukowej zawartości tego utworu.
W odróżnieniu od recenzji artystycznej, recenzja naukowa jest zwykle pisana przed ogłoszeniem utworu naukowego w druku i ma często decydujący wpływ o tym czy dany utwór zostanie przyjęty do rozpowszechniania.
W szczególności, recenzja naukowa jest podstawowym narzędziem w czasopismach naukowych, gdzie stanowi kluczowy element systemu akceptowania i wyboru publikacji do druku. System ten, nazywany w krajach anglosaskich "peer-review", opiera się na anonimowości i niezależności recenzentów, co ma zachęcić do nieskrępowanej krytyki i ograniczać kumoterstwo. Składa się on z następujących etapów:
- Autor publikacji wysyła manuskrypt artykułu (zwykle w formie elektronicznej) do edytora
- Edytor dokonuje wstępnej oceny publikacji i może ją odrzucić, gdy np: nie spełnia ona podstawowych wymogów językowych czy tematycznych
- Wstępnie zaaprobowany manuskrypt jest wysyłany do 1-3 recenzentów, którymi są zwykle naukowcy zajmujący się tą samą lub bardzo pokrewną tematyką (niekiedy z manuskryptu usuwane są informacje umożliwiające identyfikację autorów publikacji).
- Recenzenci, działając zupełnie niezależnie od siebie, oceniają publikację i wysyłają swoje oceny edytorowi
- Edytor na podstawie tych ocen podejmuje decyzję o odrzuceniu publikacji (gdy recenzje są jednoznacznie negatywne), przyjęciu jej do druku (gdy są pozytywne) lub odesłaniu jej do autora w celu naniesienia poprawek (gdy recenzje są pozytywne, ale z licznymi uwagami krytycznymi). W tym ostatnim przypadku, edytor razem z publikacją odsyła autorowi teksty recenzji - po usunięciu z nich informacji o tożsamości recenzentów
- Autor po otrzymaniu recenzji z uwagami krytycznymi ma obowiązek się do nich ustosunkować i ewentualnie nanieść w tekście publikacji odpowiednie zmiany
- Poprawiony tekst publikacji wraz z odpowiedziami na uwagi recenzentów autor ponownie wysyła do redakcji, po czym edytor podejmuje ostateczną decyzję o odrzuceniu bądź przyjęciu publikacji do druku
- W przypadku, gdy recenzenci przedstawią sprzeczne opinie lub gdy zachodzi uzasadniona obawa co do ich rzetelności, edytor może powołać kolejnego recenzenta.
Zadaniem całego systemu jest wyeliminowanie z czasopism publikacji, które np. stawiają tezy nie mające pokrycia w opisie przeprowadzonych eksperymentów czy zebranych danych historycznych. System ten jednak nie wykrywa inteligentnie przeprowadzonych oszustw, gdyż recenzenci zwykle oceniają tylko tekst publikacji i nie powtarzają opisanych eksperymentów, ani nie sprawdzają szczegółowo czy zebrane dane historyczne są prawdziwe. Co więcej, system recenzji naukowych opiera się na zasadzie domniemania uczciwości autorów prac i nie jest nastawiony na wykrywanie fałszerstw, plagiatów itp. Gdy jednak publikacja opisuje eksperymenty lub podaje dane historyczne zdające się potwierdzać bardzo kontrowersyjne tezy, wówczas po wydrukowaniu publikacji znajdują się zwykle badacze, którzy starają się te badania odtworzyć we własnych laboratoriach lub weryfikują w archwiwach dane historyczne. Tak więc większość oszustw, wcześniej czy później, wychodzi na jaw.
Podobny system recenzowania ma też miejsce w przypadku decydowania o finansowaniu grantów naukowych i publikowania książek w wydawnictwach naukowych.
Nieco inny cel mają recenzje dysertacji, które piszą osoby pragnące otrzymać tytuł naukowy. W tym przypadku recenzja odbywa się jawnie, zarówno ze strony recenzenta, który wie czyją dysertację ocenia, jak i ze strony osoby ocenianej, która dostaje podpisane teksty recenzji. Pozytywna ocena dystertacji przez recenzentów umożliwia dopuszczenie kandydata do obrony tej dysertacji. W trakcie obrony kandydat musi się odnieść do krytycznych uwag recenzentów, a fachowość odpowiedzi na te uwagi jest jednym z elementów oceny przebiegu obrony.
