Przemko Ścinawski
Z Wikipedii
Przemko (Przemysł) Ścinawski (Żagański) (urodzony między 1265 a 1271 rokiem - zmarł 26 lutego 1289 roku), książę żagański (1278-1284) i ścinawski (1284-1289).
Spis treści |
[edytuj] Panowanie Przemka
Najmłodszy syn księcia głogowskiego Konrada II Głogowskiego i Salomei (córki księcia wielkopolskiego Władysława Odonica). Po śmierci ojca (1273 lub 1274) pod opieką brata Henryka III Głogowczyka. Dopiero w 1278 otrzymał dzielnicę żagańską (z Żaganiem, Szprotawą i Nowogrodem Bobrzańskim). Już około 1281 znalazł się w zależności lennej od Henryka IV Probusa.
Na skutek nacisków księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa w 1284 wymienił się ze swoim bratem Konradem II Garbatym na Ścinawę (Probus wolał mieć u swych granic księcia bardziej uległego). Przemko, podobnie jak jego brat Henryk III, był wiernym wykonawcą polityki Probusa, popierając go we wszystkich ważniejszych przedsięwzięciach, także w konflikcie z biskupem wrocławskim Tomaszem. Kiedy Henryk IV Probus podjął działania zmierzające do opanowania Krakowa po śmierci Leszka Czarnego w 1288, nie mogło tam zabraknąć księcia ścinawskiego.
[edytuj] Śmierć Przemka
Przemko zginął podczas wyprawy w bitwie pod Siewierzem, między siłami koalicji Bolesława II, księcia Płocka i Władysława Łokietka a siłami Henryka Probusa. Data bitwy podana w kronice Jana Długosza to 26 lutego 1290, jednak bardziej prawdopodobna wydaje się data 26 lutego 1289, podawana przez inne źródła.
O śmierci Przemka informują nas w niezwykle barwnym opisie: Nagrobków książąt śląskich i Kroniki książąt polskich. Według tych relacji nie była to zwykła śmierć podczas zamieszania bitewnego, lecz księcia już po wzięciu do niewoli miano obedrzeć ze zbroi i dobić.
Klucza do interpretacji zapisu obu źródeł, a zwłaszcza pierwotnych Nagrobków należy szukać w ich pochodzeniu. Nagrobki książąt śląskich powstały w klasztorze cysterskim w Lubiążu i tutaj prawdopodobnie leży główna przyczyna dramatycznego opisu końca młodego księcia. Trzeba było po prostu znaleźć uzasadnienie wrogości i późniejszych walk książąt głogowskich z Władysławem Łokietkiem w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych XIII wieku i na początku wieku następnego. Zresztą niby dlaczego Bolko, książę Opola, również wzięty do niewoli w tej samej bitwie, miał być traktowany inaczej. Linia Piastów głogowskich była ściśle powiązana z klasztorem lubiąskim. To właśnie w Lubiążu książę ściniawski został pochowany, to właśnie temu klasztorowi udając się na tę wyprawę zapisał dwie wsie - Łososzkowice (obecnie Łososiowice) i Żyrków (Żerków w powiecie wołowskim), co miało mu zapewnić pamięć i poparcie cystersów.
W kilkanaście lat po śmierci Przemka pod Siewierzem powstała w Lubiążu doskonałej roboty płyta nagrobna, której napis Wszystko, co Bóg i natura dały Polakom najlepszego, najwznioślejszego, było udziałem księcia Przemka z pewnością wpłynął na wyobraźnię mieszkających tam zakonników. Książę Ścinawy zginął więc prawdopodobnie podczas zamieszenia bitewnego, możliwe że w niejasnych okolicznościach. Wątpliwe jest, aby Władysław Łokietek i Bolesław II, czy też ich rycerze mieli zamordować z zimną krwią księcia Przemka. W przypadku jego pojmania zdecydowaliby się raczej na zarobek przy wykupie jeńca pochodzącego z książęcej dynastii, nie narażając się przy tym na zemstę rodową. W polityce Henryka III Głogowskiego względem Łokietka nie widać też specjalnych znaków wrogości cechujących władcę Głogowa choćby na linii stosunków z Henrykiem V Brzuchatym. Przemko Ścinawski nigdy nie ożenił i nie pozostawił następców, był mężnym rycerzem który poległ za sprawę zjednoczenia Polski i wiernym wasalem Henryka IV Probusa
Po śmierci Przemka Henryk IV, powołując się na prawa zwierzchnie, przyłączył Ścinawę do księstwa wrocławskiego.
[edytuj] Fundacje miejskie Przemka
Książę na swym koncie ma 5 lokacji miast ślaskich na prawie magdenburskim Żagania i Lubina, Przemkowa oraz Wołowa i Wińska
Pierwsza historyczna wzmianka o Żaganiu pochodzi z 1202 roku. Żagań został lokowany na prawie magdeburskim przez księcia Przemka w 1280 roku. Dokument lokacyjny tego miasta nie zachował do naszych czasów. Żagań zasłynął jako stolicą księstwa żagańskiego i żagańsko-głogowskiego władanego przez władców wywodzących z Piastów Śląskich. Później Po jego śmierci Henryk III Głogowski 1304-1309 . Później po jego śmierci przy podziale ojcowizny Żagań został we władaniu przez jego najstarszego syna Henryka IV Wiernego, który stał się protoplastą linii głogowsko-żagańskiej przetrwała do 1504 roku .
Powstanie Lubina i jego historii nie są do końca znane, ale dotychczasowe badania datują założenie miasta zostało w 1170 roku i lokowane w 1202 roku. Dystrykt lubiński wchodzący w skład księstwa głogowskiego, przyszedł po 1273 roku do księstwa ścinawskiego. Wkrótce po Konradzie I Głogowskim władzę przejął tutaj Przemko. W 1288 roku książę Przemko lokował Lubin na prawie magdeburskim.
Nie wiadomo na pewno, czy Przemków został założony na takim zwanym surowym pniu, czyli w miejscu gdzie nie było żadnej osady, czy też istniała tam już jakaś osada targowa, może nawet mająca swoją nazwę. Wiadomo jednak, że książę Przemko, który popierał rozwój miast i szczególnie zatroszczył zamyślał uczynić Przemków ośrodkiem wymiany i produkcji rzemieślniczej dla najbliższej okolicy. Przemków miał korzystne położenie na szlaku handlowym, wiodącym z wielkopolski przez Szprotawę i Przemków do Głogowa. Później w 1484 roku Przemków otrzymał od króla Czech Władysława Jagiellończyka przywilej zezwalający na używanie prawa miejskie .
Niestety wystawiony dokument zaginął, ale źródła podają że Wołów został założony w 1285 roku. Nie znamy zatem bliższych szczegółów ani nawet daty wołowskiego procesu lokacji. Można jednak z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że prawa miejskie otrzymał Wołów zapewnie z rąk księcia Przemka zdecydowanego zwolennika prowadzenia na Śląsku intensywnej akcji lokacyjnej. W działalności lokacyjnej książę zdobył więc sporo doświadczeń, które wykorzystywał w kolejnych lokacjach, w tym wołowskiej. Wobec zaginięcia wołowskich dokumentów nie da się dokładnie opisać ówczesnego ustroju miasta
W dokumencie potwierdzającym posiadłości klasztoru w Lubiążu pochodzącym z roku 1217 znajduje się zapis „Wroblino juxta vin” przez niektórych badaczy jest on traktowany jako najwcześniejsza wzmianka o Wińsku. Natomiast za pierwszy pewny historyczny przekaz mówiący o Wińsku, przyjmuje dokument wydany w roku 1280, w którym został wymieniony proboszcz tutejszego kościoła Nicolaus. W 1285 roku został lokowany na prawie magdeburskim przez księcia Przemka
