Pewex
Z Wikipedii
Pewex - (skrót od Przedsiębiorstwo Eksportu Wewnętrznego) - sieć sklepów i kiosków walutowych w PRL, powstałych z przekształcenia sklepów dewizowych banku PeKaO, w których można było kupić towary niedostępne w innych "zwykłych" sklepach.
Określenie eksport wewnętrzny było synonimem angielskiego określenia duty free - sprzedaż towarów nie była więc obciążona ani cłem, ani też obowiązującym w tym czasie podatkiem obrotowym, co oznaczało bardzo niski poziom cen w porównaniu z cenami istniejącymi w obszarze wolnorynkowym. Działał w oparciu o specjalne zezwolenie wydane przez Ministra Finansów.
W Peweksie sprzedawano zarówno towary zagraniczne jak i krajowe takie jak:
- odzież (m.in. dżinsy),
- tkaniny, firanki, włoczki
- artykuły spożywcze (od słodyczy poprzez colę a na trwale zakonserwowanych wyrobach mięsnych kończąc),
- alkohole,
- zabawki (w tym np.klocki LEGO),
- sprzęt sportowy,
- artykuły RTV i gospodarstwa domowego,
- mikrokomputery
- artykuły motoryzacyjne (oleje silnikowe, opony)
- materiały budowlane,
- elektronarzędzia.
Oferowane towary krajowe zazwyczaj były wyższej jakości niż te przeznaczane do otwartej sprzedaży i w zasadzie nie były w niej dostępne.
Ceny w Peweksie ustalany były w oparciu o dolara. Kasy przyjmowały wszystkie waluty wymienialne oraz Bony towarowe PeKaO. Natomiast do 1990 roku nie akceptowano polskich złotówek. W roku 1990, od momentu wprowadzenia swojej wymienialności, złoty trafił na listę akceptowanych walut, zaś 1 stycznia 1991 stał się jedynym środkiem płatniczym.
Sklepy Peweksu obrastały swoistą subkulturą tzw. cinkciarzy (od ang. change money) oferujących sprzedaż lub kupno walut wymienialnych i bonów dewizowych po kursie czarnorynkowym. Środowisko to było spenetrowane przez służbę bezpieczeństwa, czym należy tłumaczyć rzadkie interwencje milicji w ten proceder.
Podobną siecią sklepów jak Pewex była "Baltona". W niej również można było kupować za waluty obce, lecz wyłącznie po spełnieniu odpowiednich warunków (np. dłuższy służbowy pobyt za granicą). Zasady te zmieniono w 1987 roku i sklepy stały się dostępne dla wszystkich posiadających waluty wymienialne i bony dewizowe.
W 1988 roku na Śląsku powstała sieć sklepów Carbon działająca na identycznych zasadach co Pewex i oferująca zbliżony asortyment.
Sklepy walutowe utraciły rację bytu w momencie cofnięcia im specjalnego zezwolenia Ministra Finansów, wprowadzenia ceł i podatków na oferowane produkty oraz wprowadzenia wymienialności złotówki. Nie były w stanie dostosować się do działania w warunkach otwartej konkurencji i zakończyły swoją działalność.
Sklepy dewizowe działające na podobnych zasadach jak sklepy Pewexu działały we wszystkich państwach tzw. obozu socjalistycznego, na przykład w Czechosłowacji nazywały się Tuzex, w ZSRR Bieriozka.
Aktualnie, we Włoszech działa sieć supermarketów o nazwie Pewex, wykorzystujące logo sklepów z okresu PRL.
