Mandaizm

Z Wikipedii

Mandaizm lub Mandeizm - religia monoteistyczna opierająca się na mieszance wierzeń: egipskich, żydowskich, chrześcijańskich, gnostyckich i perskich. Nazwa jej wywodzi się od terminu manda (nauka), co praktycznie odpowiada greckiemu terminowi 'gnoza'. Wyznawcy mandeizmu nazywani są mandejczykami. Obecnie są zgrupowani głównie w miejscowościach: Nasiriyya, Bagdad i Basra (Irak) i liczą około 10.000 wyznawców (inne statystyki podają ok. 30.000), zajmują się głównie jubilerstwem. Sprzeciwiają się jakiejkolwiek formie walki i przelewowi krwi. Trudno ustalić jakie ponieśli szkody w czasie ostatnich zamieszek wojennych. Niewielka grupa wyemigrowała do Australii, gdzie próbuje dalej kultywować swoje tradycje.

Istotnym elementem tej religii jest chrzest, wzorowany na chrzcie w Jordanie praktykowanym przez Jana Chrzciciela. Stąd powiązanie ich, z istniejącymi w Palestynie, w czasach Jana grupami zwanymi baptystami.

Zbiór świętych pism mandeizmu nazywa się Ginzâ (skarb). Inne księgi to Księga Jana Chrzciciela (Sidra da Jahja) i zbiór hymnów Kulasta. Mandejczycy sami siebie nazywają nazarejczykami (nâsôrâjê). Świątynie, nazywane "mandi", budują zawsze w pobliżu strumienia lub rzek, które tradycyjnie nazywają "Jordanem". Są dziś jedyną żyjącą grupą, posługującą się nadal dialektem aramejskim z czasów Jezusa, a mandeizm jest jedyną wyznawaną nadal religią gnostycką.

W Księdze Jana Chrzciciela Jan opisany jest jako prawdziwy prorok, a Jezus jako fałszywy prorok, który początkowo przyłącza się do Jana, a później zdradza i z premedytacją oszukuje wiernych podając się za kogoś, kim nie był. Dualizm ten (zły i dobry nauczyciel) przywodzi na myśl nauki esseńczyków. Mandejczycy ponadto potępiają celibat i ascetyzm wszelkiego typu. Praktykują komunię z chleba i wody, co przypomina z kolei zwyczaje ebionitów, tylko niekiedy dodają do niej wina. Ze swej historii pamiętają że pochodzą z Egiptu, ich religia jest bardzo stara, mieszkali przez pewien czas w Palestynie, lecz w 37 roku n.e. musieli z niej uciekać przed prześladowaniami (najprawdopodobniej chrześcijan). Wtedy wywędrowali za Jordan, trafili w okolice Harranu, aż w końcu dotarli do Persji. Znają kilka postaci ze Starego Testamentu, lecz samej księgi nie znają i nie uznają za świętą. Ich tradycje odbiegają od judaizmu, a ich świety dzień przypada w innej dacie.

W 792 r., teolog syryjski Theodore bar Konai, cytując w jednej ze swych prac Ginze, utrzymywał, że mandejczycy pochodzą od wyznawców niejakiego Dositeosa, którzy byli sektą heretycką wywodzącą się od Jana Chrzciciela. W XVII w. misjonarze jezuiccy wracający z okolic Tygrysu i Eufratu spotkali się z tą grupą, żyjącą od wieków wśród muzułmanów i nazwali ich "Chrześcijanami św. Jana", mylnie uznając ich za odłam chrześcijaństwa. Inna nazwa to "Joannici". Prawdopodobnie kult św. Jana praktykowany przez Templariuszy rozpoczął się właśnie dzięki ich kontaktom z mandejczykami.

Wiele wskazuje na to że wyznają religę starszą od chrześcijanstwa, żyli gdzieś na pograniczu Palestyny, najprawdopodobniej między Pereą i Nabateją, gdzie głosił swe nauki Jan Chrzciciel, ale nie da się ich zaliczyć do wyznawców judaizmu, ani nawet do jednej z judejskich sekt. Wielu badaczy literatury mandejskiej uważa, że religia ta ma pre-chrześcijańskie, palesyńskie pochodzenie, co zgadzało by się z Haran Gewaita, zawierającą własny opis migracji Mandejczyków z Palestyny^[1].

Jako grupa często prześladowana, stała się dość zamknięta i nieprzychylna na kontakty z obcymi, z tego względu dość mało zbadana przez religioznawców i antropologów. Wiedza na temat mandejczyków i ich religii jest niepełna i często nieprecyzyjna. Do roku 1880 nikt nie zapoznał się z ich przekonaniami i wiarą. Badaczką która się do nich zbliżyła, tuż przed wybuchem II wojny śwatowej była Ethel Stevens (po mężu Drower). Do tej pory jej prace stanowią źródło na którym opieraja się inni badacze. Nadal oczekuje się jakiegoś pełniejszego opracowania naukowego, głównie ich języka i pochodzenia.

Jest możliwe, że istnieją jeszcze tajemne sekty mandejczyków "nusairiyeh" lub "nosairi" (czasami zwanymi "alawites" od góry na której mieszkają) w Syrii. Niestety nic bliższego o nich jak do tej pory nie wiadomo.

[edytuj] Bibliografia

• Nathaniel Deutsch, "Guardians of the Gate", Brill, Leiden, Boston, Koln 1999.
• Ethel Drower - The Mandean
• Edmondo F. Lupieri - The Mandaeans: The Last Gnostics (ITSORS), W. B. Eerdmans Publ. Co., Grand Rapids (MI) / Cambridge (UK) 2002
• Edmondo F. Lupieri - Mandei. Gli ultimi gnostici (Biblioteca di Cultura Religiosa, 61), Brescia, Paideia 1993
• Kurt Rudolph - Mandean Sources, w: Foester (red.) - Gnosis, voI. 2.
• M. Lidzbarski - Das Johannesbuch der Mandiier (Gieben, 1905 e 1915)
• G.R.S. Mead - The Gnostic John the Baptizer: Selections from the Mandean John-Book

Ш