Gruziński Kościół Prawosławny
Z Wikipedii
Gruziński Kościół Prawosławny - jeden z kanonicznych kościołów prawosławnych, będący równocześnie jednym z najstarszych kościołów chrześcijańskich. Założony został w I w. n.e. przez apostoła Andrzeja, który powołał w Atskuri pierwsze na ziemiach gruzińskich chrześcijańskie biskupstwo. Z tego względu określany jest jako kościół apostolski (jego oficjalna nazwa brzmi Gruziński Kościół Prawosławny i Apostolski, gruz. ქართული მართლმადიდებელი და სამოციქულო ეკლესია , Kartuli Martlmadidebeli da Samotsikulo Eklesia). Najwyższa władza w Kościele należy do Świętego Synodu, na którego czele stoi Katolikos-Patriarcha Całej Gruzji (od 1977 roku jest nim Eliasz II, który nosi równocześnie tytuł arcybiskupa Mcchety i Tbilisi).
Oprócz apostoła Andrzeja, który obok szerzenia ewangelii zapoczątkować miał silny kult Matki Boskiej, na terytorium Gruzji nauczali także apostołowie Szymon oraz Maciej. Niektóre źródła chrześcijańskie wspominają także o działalności na tych ziemiach apostołów Bartłomieja oraz Judy Tadeusza. Od 303 roku szerzenie Ewangelii rozpoczyna święta Nino z Kapadocji, czczona w Kościołach prawosławnych jako równa apostołom. Nauczała ona w położonym we wschodniej Gruzji królestwie Iberii, której władcy, król Mirian II i królowa Nana, nadali chrześcijaństwu w 317 roku status religii państwowej. Obszary Gruzji zachodniej, które znajdowały się pod panowaniem rzymskim, zostały ostatecznie schrystianizowane w VI wieku. W 523 roku chrześcijaństwo stało się religią państwową w zachodniogruzińskim królestwie Egrisi, którego pierwszym chrześcijańskim władcą był Gubaz I. Między VI a IX wiekiem następił w Kościele gruzińskim rozwój monastycyzmu. W nurt ten wpisuje się położony na Górze Athos monaster Ivirion, jeden z najbardziej znanych gruzińskich monasterów, który wniósł ogromny wkład w rozwój gruzińskiego chrześcijaństwa między innymi dzięki prowadzonym przez tamtejszych mnichów pracom nad przekładem ksiąg liturgicznych z języka greckiego na gruziński.
Od 320 roku chrześcijanie w Gruzji znajdowali się w jurysdykcji Patriarchatu antiocheńskiego. Autokefalię Kościoła gruzińskiego można datować już na 466 rok, kedy patriarcha Antiochii podniósł urząd biskupa Mcchety do rangi Katolikosa Gruzinów. Od 1010 roku urzędujący katolikosi noszą równocześnie miano patriarchów. Jako pierwszy tytuł Katolikosa-Patriarchy nosił Melkisedek I, stojący na czele Kościoła gruzińskiego w latach 1010-1032.
Najazdy Czyngis-chana w XIII oraz Timura w XV wieku zadały Kościołowi gruzińskiemu wiele strat. Między XV a XVIII wiekiem przeżywał on podział. W okresie tym istniały dwa Kościoły gruzińskie, na czele których stali odrębni patriarchowie. W latach 1801-1810 podbój ziem gruzińskich przeprowadziło Imperium Rosyjskie. Nowo zdobyte ziemie były poddawane silnej rusyfikacji. Władze rosyjskie doprowadziły do włączenia Cerkwi gruzińskiej w skład Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i zniesienia w 1811 roku jej autokefalii. Wraz ze zmianą statusu Cerkwi gruzińskiej wprowadzone zostały m.in zmiany w liturgii na ryt obowiązujący w Kościele rosyjskim. Tuż po detronizacji cara Mikołaja II, w marcu 1917 roku, biskupi gruzińscy zadecydowali o przywróceniu swemu Kościołowi autokefalii. Nie została ona uznana przez Kościół rosyjski. Cerkiew gruzińska, podobnie jak i inne Kościoły w Związku Radzieckim, nie zdołała uniknąć krwawych represji ze strony władz komunistycznych, które miały miejsce zarówno w pierwszym okresie istnienia ZSRR, jak i po II wojnie światowej. Czystki stalinowskie przyniosły śmierć setek gruzińskich duchownych, zlikwidowano większość parafii. W 1943 roku Rosyjski Kościół Prawosławny uznał autokefalię Cerkwi gruzińskiej. Została ona potwierdzona w 1989 roku przez patriarchę Konstantynopola, co ostatecznie uregulowało status Cerkwi gruzińskiej. Wraz z upadkiem Związku Sowieckiego następuje rozwój Gruzińskiego Kościoła Prawosławnego, w którym w latach osiemdziesiątych pozostawało czynnych mniej niż 100 cerkwi (w 1917 roku- prawie 2500).
Obecnie Gruziński Kościół Prawosławny liczy około 5 milionów wiernych, z których około 3,7 miliona zamieszkuje na terenie Gruzji. W 2002 roku w składzie Kościoła znajdowało się 35 diecezji oraz 512 parafii, w których posługę kapłańską niosło 730 księży.
