Fujiwara Teika

Z Wikipedii

Fujiwara no Teika lub Sadaie (jap. 藤原定家, znaki 定家 można odczytać jako Teika lub Sadaie) (ur. 26 września 1162, zm. 1241) - japoński poeta waka, krytyk, kaligraf, pisarz (Tale of Matsura), skryba i scholar późnego okresu Heian i wczesnego Kamakura. Wywarł istotny wpływ na poezję japońską swej epoki, m.in. modyfikując tradycyjne formy poetyckie (tanka) przez stosowanie obrazowania oddziałującego bardziej na uczucia niż intelekt. Był również współredaktorem Shinkokinshū, powstałej w 1201 roku wielkiej antologii poezji japońskiej

[edytuj] Życiorys

• syn Shunzei’a, potomek poetów – początkowo korzysta z opinii ojca, później ceniony za własny styl
• służba w rezydencji kanclerza-regenta Kujō Kanezane – poznaje poetów (Jien, Fujiwara na Yoshitsune); po upadku rodu Kujō – ubogi arystokrata, brak awansów - niezadowoleniu daje czasami wyraz w wierszach
• udział w utaawase patronowanym przez eks-cesarza Gotobę – zauważony, przywilej wstępu do pałacu cesarskiego, szybka kariera poety, krytyka i nauczyciela (stanowisko kierownika sekcji wyboru poezji w urzędzie Wakadokoro, redaktor Shinkokinshū, awans do 3. młodszej rangi, tytuł Ministra Spraw Wewnętrznych)
• 1206-1220 – szczytowy okres twórczości, liczne udziały w utaawase, Juntoku – młodszy syn i następca Gotoby entuzjastą poezji, częste wizyty na dworze, 1207 r. – nawiązanie kontaktów z szogunem Minamoto Saretomo (wiersz do poprawki, 1209 – Kindai Shūka wybór 100 wierszy, które należy naśladować, dla szoguna)
• pogorszenie i zerwanie stosunków z Gotobą, bo:
  • utrzymuje kontakty z bakufu
  • zmuszony do udziału w utaawase w rocznicę śmierci matki pisze niemiłe wiersze
  • konflikt o wierzby przesadzone na rozkaz Gotowy z jego rezydencji do rezydencji cesarskiej
    
• zesłanie Gotowy na Wyspy Oki po zamieszkach ery Joklu 1221; awans społeczny rodziny żony Saionji, awans Teiki do 2. starszej rangi
• w 71. roku życia - zostaje mnichem, imię Myōjō, nadal aktywny jako poeta, redaktor (Shinchokusenshū), tworzy kopie wielu dzieł klasycznych (kopie dobrej jakości, zyskują nazwę teikabon)

[edytuj] Twórczość

• poezja z wczesnego okresu określana mianem darumauta lub wierszy zenistycznych – ze względu na jej zawiłość i trudność
• eksperymenty z poezją – rozszerzenie tematyki wierszy waka – włączenie tematów z poezji chińskiej (np. niepoetyckie zwierzęta typu owce, niedźwiedzie, małpy); wiersze zaczynające się na kolejne znaki kany (zapożyczone słowa z jęz. chińskiego, terminy buddyjskie) -> udowadnia, że słowa obcego pochodzenia nie psują lirycznego piękna waka; 33 wiersze zaczynające się od pierwszych słów wierszy mnicha Sōsei’a umieszczonych w Kokinshū, wszystkie o tematyce jesiennej
  
• w późniejszym okresie twórczości wiersze zgodne z głoszonymi teoriami, konserwatywne spojrzenie na poezję, elegancja, ucieleśnienie ideałów yoen i ushin, podziwiany za umiejętność tworzenia atmosfery zmysłowości i tajemniczości, nieuchwytnego piękna yūgen
• wprowadzenie sposobu obrazowania oddziałującego bardziej na uczucia niż rozum
• częste stosowanie honkadori – z dzieł klasycznych (Kokinshū, Man’yōshū, również z monogatari, np. Genji)
  
• łączenie opisów oddziałujących na różne zmysły – wzrok, słuch, dotyk
  
• niektóre wiersze utrzymane w estetyce sabi – ukazani piękna w samotności, opuszczeniu, zapomnieniu
• jedyny poeta, który kompilował dwie antologie cesarskie
  
• kompilacja zbioru Ogura Hyakunin Isshu – zbiór 100 wierszy 100 poetów, będący wzorem dla następnych tego typu zbiorów; wybrane wiersze prezentowały wszelkie idealne tematy, style i techniki

[edytuj] Źródła

• Mikołaj Melanowicz, Literatura japońska. Tom I
• Donald Keene, Seeds in the Heart: Japanese Literature from Earliest Times to the Late Sixteenth Century
• angielska i japońska strona Wikipedii