Fuga (muzyka)
Z Wikipedii
Fuga (dosł. łac. ucieczka) - forma muzyczna. Jest kunsztownie rozwiniętą formą imitacji. Fuga może być dwu- lub więcej głosowa (najczęściej trzy-, cztero- lub pięciogłosowa). Może być instrumentalna (na instrument solowy, zespół instrumentalny) lub na chór. Może stanowić samodzielny utwór muzyczny lub część większej formy (mszy, sonaty, opery itd.). Krótki utwór o charakterze fugi to fugetta, a kompozycja lub jej część przypominająca fugę, ale nie skomponowana ściśle zgodnie z jej regułami to fugato.
W fudze temat jest zwięzły, przejrzysty i o wyrazistym charakterze. Fuga rozpoczyna się jednogłosowym pokazaniem tematu, potem następuje odpowiedź tonalna lub realna w odległości kwinty w innym z głosów. W tym czasie głos inicjujący fugę wiedzie linię melodyczną kontrapunktu, czyli przeciwstawną tematowi i różniącą się przede wszystkim pod względem rytmicznym. Pierwsze przeprowadzenie tematu przez wszystkie głosy nazywa się ekspozycją. Po niej pojawia się łącznik lub epizod prowadzący do kolejnego tematu. W drugim przeprowadzeniu temat może być zmodyfikowany za pomocą zmiany tonacji, a także środków takich jak dyminucja, augmentacja, inwersja lub ruch wsteczny (tzw. rak). W ostatnim przejściu występuje często tzw. stretto gdzie kilka głosów albo wszystkie wykonują temat w tym samym czasie lub temat w kolejnym głosie jest wprowadzany zanim skończy się w poprzednim. Utwór kończy coda.
Forma fugi rozwinęła się w XVIII wieku, z form muzycznych takich jak: canzona, capriccio, fantasia. Do jej rozwoju w okresie dojrzałego i późnego baroku w dużym stopniu przyczynili się Dietrich Buxtehude (1637-1707) i Johann Pachelbel (1653-1706), a do szczytu doskonałości doprowadził ją J. S. Bach. Po śmierci Bacha już nigdy nie uzyskała poprzedniej popularności, chociaż odgrywała pewną rolę w nauce kompozycji (Fuga a-moll F. Chopina), znane są także cykle fug Antona Reicha (1770-1836) i Dymitra Szostakowicza (1906-1975).
Zobacz też: przegląd zagadnień z zakresu muzyki
