Fuþorc
Z Wikipedii
Fuþorc lub Futhorc to alfabet runiczny wyprowadzony ze Starszego Fuþarku, używany do zapisu języków: staroangielskiego i starofryzyjskiego.
[edytuj] Historia
Istnieje kilka teorii dotyczących początków Fuþorcu. Według jednej z nich, alfabet ten rozwinął się we Fryzji, skąd później dotarł do Anglii. Inna koncepcja głosi, iż runy najpierw dotarły do Anglii ze Skandynawii. Fuþorc miał rozwinąć się w Anglii i stamtąd przeniknąć do Fryzji.
Wczesny Fuþorc był niemal identyczny ze Starszym Fuþarkiem, z wyjątkiem rozdzielenia runy ᚨ na trzy inne: ᚪ āc, ᚫ æsc i ᚩ ōs. Było to konieczne w związku z rozdzieleniem długiego i krótkiego a. W Anglii alfabet nadal rozszerzano, najpierw do 28, a następnie do 33 run. Zastępowanie Fuþorcu alfabetem łacińskim rozpoczęło się w IX wieku. Jednakże, run þorn i wynn zaczęto używać do zapisywania nieistniejących w łacinie ludowej dźwięków angielskich. Po inwazji normańskiej w 1066, Fuþorc ostatecznie zanikł, a pamiątką po nim były używane aż do połowy okresu średnioangielskiego w historii języka angielskiego znaki þ, æ, ð i ƿ.
[edytuj] Runy
Fuþorc składał się z następujących run:
- Obok nazwy runy podano transliterację oraz wymowę w IPA:
ᚠ feoh f [f], [v]
ᚢ ur u
ᚦ þ þ, ð [θ], [ð]
ᚩ os o
ᚱ rad r
ᚳ cen c [k]
ᚷ gyfu g [g], [j]
ᚹ wynn w, ƿ [w]
ᚻ hægl h
ᚾ nyd n
ᛁ is i
ᛄ ger j
ᛇ eoh eo
ᛈ peorð p
ᛉ eolh x
ᛋ sigel s [s], [z]
ᛏ tir t
ᛒ beorc b
ᛖ eh e
ᛗ mann m
ᛚ lagu l
ᛝ ing ŋ
ᛟ eðel œ
ᛞ dæg d
ᚪ ac a
ᚫ æsc æ
ᚣ yr y
ᛡ ior ia, io
ᛠ ear ea
ᛢ cweorð kw, wariant peorð
ᛣ calc k (podwojona – 
kk)
ᛥ stan st
ᚸ gar g
