Festiwal Sztuki Jidysz
Z Wikipedii
Festiwalu Kultury Jidysz jest prezentacją dorobku artystycznego (literackiego, muzycznego, filmowego, plastycznego) żydowskiej Diaspory zamieszkującej do II wojny światowej na terenach państwa polskiego, używającej języka jidysz, jako języka potocznego i codziennego.
Poprzez wyeksponowanie znaczenia ginącego języka jidysz, nie tylko w komunikacji, ale też jako „znaku rozpoznawczego” całej żydowskiej formacji artystyczno-kulturalnej, od końca XIX wieku, zamierzamy zainteresować odbiorców specyfiką kultury Żydów aszkenazyjskich i samym językiem jidysz.
Festiwal Kultury Jidysz w Łodzi jest impreza nieodpłatną, nie biletowaną i nie nastawioną na zysk.
Spis treści |
[edytuj] Festiwal składać się będzie z kilku, niezależnych części
[edytuj] 2006
W części pierwszej - Festiwalu Sztuki Filmowej Jidysz zaprezentujemy filmy jidysz – nieme i dźwiękowe, pochodzące ze zbiorów archiwalnych Stevena Spielberga, Brandeis University, oraz odnajdywane w archiwach filmowych na całym świecie. Kopie filmów powstałych w Polsce przed 1939 r. wzbogacą zbiory Filmoteki Narodowej – o obrazy będące częścią polskiego dziedzictwa narodowego. Pozostałe kopie odnalezionych filmów jidysz, znajdą się w archiwum filmowym, powstającym w siedzibie Fundacji Ochrony Dziedzictwa Kultury Żydów, w Łodzi przy ul. Pomorskiej 18. (Archiwum to gromadzi, opracowuje i udostępnia do celów edukacyjnych, filmy jidysz instytucjom).
Poprzez prezentację tego specyficznego kina, ukażemy rozmaitość tradycji, zwyczajów i kultury Żydów aszkenazyjskich. Prezentacjom towarzyszyć będą prelekcje traktujące zarówno o artystycznym, jak i kulturowym znaczeniu kina jidysz, o szeroko pojętej inscenizacji, nawiązującej do żydowskiej obrzędowości, mistyki, tradycji, historii i kultury. Podczas pokazów wyświetlimy unikalne, do tej pory nie pokazywane w Polsce, filmy nieme i dźwiękowe, powstałe m.in. na Ukrainie, Litwie, krajach byłego ZSRR.
Pierwsza edycja festiwalu obejmie część filmów jidysz wyprodukowanych w Polsce. Są to obrazy często zupełnie nieznane szerszej widowni, posiadające niewątpliwy walor historyczny, ale też artystyczny i kulturowy. Pomimo ogromnego zainteresowania widowni specyfiką kultury żydowskiej, sporadycznie prezentowane do tej pory przeglądy, adresowano do wąskiego grona odbiorców. Były to tylko tytuły dostępne w Polsce, bez uwzględnienia bogatych zasobów archiwalnych instytutów z jakimi współpracujemy, takimi jak: The National Center for Jewish Film Brandeis University w USA, Filmoteka Narodowa, Instytut Yad Vashem w Izraelu, Muzeum Historii Żydów w Jerozolimie Ponadto kanon filmów jidysz powstałych w Polsce (“Dybuk” 1937; “Błazen purymowy” 1937, „Weseli biedacy” 1937, „Judeł gra na skrzypcach” 1936, „ Mateczka” 1938,“ Bezdomni” 1939, „List do matki” 1939,“Pięć Miast” 1938) wydamy ( we współpracy z Instytutem im. Adama Mickiewicza) na płytach DVD wraz z analizą artystyczną i kulturową tych filmów.
[edytuj] 2007
Część drugą festiwalu Festiwal Sztuki Słowa poświęcimy literaturze w języku jidysz. Podczas spotkań festiwalowych zaprezentujemy teksty literackie – światowy kanon literatury jidysz - kabaretowe utwory w językach: jidysz i polskim, m.in. w wykonaniu zespołu aktorów żydowskich. Przedstawimy również program kabaretowy w języku jidysz, nawiązujący do poetyki kabaretów żydowskich sprzed Holocaustu – w wykonaniu berlińskiego kabaretu – „Kersten Troike”. W części tej pokażemy także inscenizacje niektórych obrzędów (np. wesela, wybranych świąt), mające na celu przybliżenie obrzędowości Żydów Europy środkowo-wschodniej. Inscenizacje te, z zachowaniem tradycyjnego przekazu (strój, język, taniec) - poprzedzimy wstępem - krótkimi opowieściami, wykładami - wyjaśnieniami, poprzedzającymi akcję sceniczną. Przygotowanie ww. inscenizacji obejmować będzie: wybór obrzędów do prezentacji, opracowanie scenariusza obrzędów, przygotowanie kostiumów i scenografii, oprawę muzyczną i reżyserię.
[edytuj] 2008
Część trzecia to Festiwal Sztuki Plastycznej „Jung Idysz – inspiracje”, wystawa plastyczna odnosząca się do twórczości łódzkiej grupy awangardowych żydowskich artystów oraz prac zainspirowanych tą twórczością. Na wystawie zaprezentujemy odszukane w muzeach i prywatnych kolekcjach unikalne prace artystów, zrzeszonych wokół mało znanej w Polsce, chociaż mającej duże znaczenie dla rozwoju sztuki żydowskiej grupy Jung Idysz. Grupa Jung Idysz powstała w Łodzi po I wojnie, w tym samym czasie co krakowski Formizm i poznański Bunt. Była jedną z pierwszych awangardowych grup, założonych w Polsce, których celem była walka o nową sztukę XX w. Grupa ta nawiązywała do lokalnych tradycji żydowskiej kultury Europy środkowo-wschodniej. Twórczość artystów zrzeszonych w grupie Jung Idysz bywa określana mianem „żydowskiego ekspresjonizmu”, chociaż czerpali oni doświadczenia także z ówczesnych artystycznych środowisk europejskich. Celem twórców zrzeszonych w Jung Idysz było stworzenie narodowego stylu żydowskiego, który odwoływałby się do inspiracji starożytną sztuką bliskiego Wschodu, tradycją ornamentalną sztuki synagogalnej oraz do folkloru żydowskiego ( tzw. żydowski prymitywizm łączony z bajkowo-groteskowymi motywami folklorystycznymi).
Wystawa „Jung Idysz – inspiracje” będzie pierwszą w Polsce, na tak szeroką skalę, zorganizowaną wystawą, prezentującą dorobek artystyczny mało znanej grupy plastyków i literatów żydowskich. Podczas wystawy pokażemy blisko sto prac, które też zostaną zdokumentowane i opisane w katalogu wystawy.
Podczas wystawy zaprezentujemy ok. 100 prac, m.in. prace: Jankiela Adlera, Marka Szwarca, Henryka Berlewiego, Henryka Barcińskiego, Idy i Wincentego Braunerów i innych artystów czerpiących inspiracje z twórczości grupy „Jung Idysz”, jak i z kultury jidysz. Wystawa zostanie zaprezentowana w Muzeum Historii Miasta Łodzi, przy ul. Ogrodowej, w Muzeum Nadwiślańskim w Kazimierzu Dolnym. Trwają także rozmowy z Instytutem im. Adama Mickiewicza, który zainteresowany jest prezentacją wystawy w Izraelu, podczas sezonu polskiego, w 2008 r.
