Dysonans poznawczy

Z Wikipedii

Dysonans poznawczy - w psychologii poczucie silnego dyskomfortu psychicznego, w momencie gdy docierają do nas informacje, które są sprzeczne z naszymi dotychczasowymi poglądami.

Wg Festingera (1957) dysonans podecyzyjny to nieprzyjemny dla człowieka stan rozbieżności pomiędzy wewnętrznymi przekonaniami a zewnętrznym postrzeganiem zdarzenia. Dysonans powstaje najczęściej w sytuacji trudnego wyboru (tu m.in. zakupu), gdy istnieją argumenty za i przeciw niemu. Ze względu na uciążliwość tego stanu ludzie starają się go pozbyć poprzez zmianę jednego z niezgodnych poglądów. Badania dowodzą, że gdy dokonamy już wyboru, to jesteśmy skłoni maksymalizować jego słuszność, a minimalizować korzyści płynące z alternatywy odrzuconej.

Na razie nie znamy przyczyn istnienia tego mechanizmu. Znane jest jedynie jego działanie. Wśród badaczy istnieje bardzo duża rozbieżność co do ustalenia, co jest dysonansem, a co nie i kiedy on powstaje.

Dysonans poznawczy można zredukować na trzy różne sposoby:

• poprzez zmianę zachowania, np. jeżeli jednostka pali papierosy, co jest niezgodne z pożytkiem palenia dla zdrowia, to zmianą zachowania będzie rzucenie palenia;
• poprzez zmianę sprzecznego elementu poznawczego, tak aby był bardziej zgodny, a zatem mniej sprzeczny z dotychczasowym zachowaniem, np. kiedy jednostka paląca papierosy zaprzecza, jakoby te były szkodliwe dla zdrowia, a jeżeli nawet są, to w bardzo małym stopniu;
• poprzez dodanie nowego elementu poznawczego, który ma za zadanie wspierać dotychczasowe zachowanie, np. osobnik palący papierosy stwierdzi, iż palenie może i jest szkodliwe dla zdrowia, ale uspokaja i rozluźnia, a ponadto stanowi doskonałą formę poszerzania kontaktów interpersonalnych podczas rozmaitych "przerw na papieroska".

Sposoby te zazwyczaj występują pojedynczo, aczkolwiek kiedy dysonans jest intensywny, wówczas możliwe jest zastosowanie dwóch taktyk radzenia sobie z nieprzyjemnym stanem pobudzenia emocjonalnego, przy czym oczywiście nie dotyczy to pierwszej z taktyk, ponieważ zmiana zachowania redukuje dysonans w sposób natychmiastowy, gdyż przerywa zachowanie będące źródłem konfliktu. Pozostałe dwie taktyki, które mogą współwystępować to taktyki racjonalizujące, ale nie racjonalne.

Istnieje kilka technik manipulacyjnych opartych na tym mechanizmie, takich jak: "stopa w drzwiach" (występująca też w postaci zmasowanej- "dwie stopy w drzwiach"), "stopa w ustach", eskalacja żądań.