Dług publiczny
Z Wikipedii
Dług publiczny (albo zgodnie z definicją ustawową „państwowy dług publiczny”) obejmuje nominalne zadłużenie podmiotów sektora finansów publicznych (administracja rządowa i samorządowa, sądy, trybunały, państwowe szkoły wyższe, ZUS, KRUS, NFZ) ustalone po wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy podmiotami należącymi do tego sektora (skonsolidowane zadłużenie brutto), zaciągnięte z następujących tytułów:
- papiery wartościowe opiewające wyłącznie na świadczenia pieniężne (poza papierami udziałowymi),
- pożyczki (w tym papiery wartościowe, których zbywalność jest ograniczona),
- kredyty,
- przyjęte depozyty,
- zobowiązania wymagalne (tzn. zobowiązania, których termin płatności minął, a które nie zostały przedawnione lub umorzone).
Do zaciągania zobowiązań dla sfinansowania potrzeb finansowych państwa, spłaty tych zobowiązań oraz przeprowadzenia innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem długiem upoważniony jest Minister Finansów.
Spis treści |
[edytuj] Typowy dług publiczny na omówiony przykładzie Kanady
W Kanadzie na przełomie lat 70 i 80 eksperymentowano z obniżką podatków przy zachowaniu tych samych wydatków budżetowych. W tej sytuacji dług publiczny spłacano nowym długiem publicznym, a podatki pokrywały z małą nadwyżką wydatki realne państwa. (To o tyle ważne że dokładnie to samo zrobiono niedawno za kadencji G.W. Bush'a w USA) Wpłynęło to pewnie zupełnie minimalnie wzrost gospodarczy ale z pewnością spowodowało olbrzymie zadłużenie publiczne. Jednakże to zadłużenie miało pewną ciekawą cechę: nie powstało z tego powodu że państwo wydawało więcej niż wpływało podatków: po prostu w Kanadzie nowymi pożyczkami spłacano stare. Dług publiczny osiągną 73% PKB (w Polsce dług przekracza już 55% PKB). W tym czasie ( a szczególnie później) gdyby rząd Kanady nie musiał przeznaczać po 33 centów z każdego dolara uzyskanego drogą podatków na spłatę odsetek od długu (żeby tylko utrzymać go na tym samym poziomie) to budżet miałby znaczącą nadwyżkę. Tak więc postępujące zadłużanie kraju było wyłącznie wynikiem samego siebie, poprzez doliczanie do długu niezwykle wysokich odsetek (kilka procent rocznie). Co ciekawe w 1993 roku Canada's Auditor General podliczył że z długu "publicznego" który zebrał się od powstania konfederacji (1867) aż do 1992 roku, w wysokości 423 mld, jedynie 37 mld wydano na sfinansowanie realnych inwestycji i wydatków (8% całości!!), natomiast pozostałe 384 mld $ kanadyjskich to porostu narosłe.... odsetki (narosłe głównie w ciągu ostatnich lat). Tak więc co trzeci dolar z ciągle rosnących podatków obywateli szedł na obsługę odsetek od odsetek od odsetek od wykonania niezbyt znaczących inwestycji, niewiele wcześniej zanim mogły zostać klasycznie sfinansowane z budżetu. Tak ogromy dług był bezpośrednim efektem zarzucenia, racjonalnej, powojennej polityki zadłużania się po połowie w Banku Centralnym Kanady i w połowie poza nim. Politykę taką zarzucono lub zakazano powszechnie na świecie w obawie o to że rządy będą władne rozpętywać inflacje. Obawy te wydawały się o tyle racjonalne że KAŻDE pieniądze bankowe zaczynają swój żywot jako czyjś kredyt a po spłacie są one po prostu „kasowane”- jedynie odsetki które trzeba spłacać są „prawdziwe”. Jednak taka fałszywa przezorność prowadzi do absurdalnej eksplozji zadłużenia (i to w postępie arytmetycznym a nie geometrycznym) oraz do kryzysów gospodarczych gdy rządy próbują (lub raczej muszą) się z nim jakoś ułożyć (szczególnie wtedy gdy robią to wg. złotych rad MFW). Dzięki poprzedniej polityce uzyskiwano znacznie niższe stopy procentowe zarówno dla gospodarki jak i dla rządu a wszystko przy zachowaniu marginesu bezpieczeństwa (zresztą w starej demokracji trudno żeby rząd wyskakiwał z inflacją o którą trzeba się w końcu starać latami). Do tego w tym systemie dług publiczny mógł długo rosnąć (było to np. absolutnie konieczne podczas wojny) nie wyniszczając gospodarki wzrastającym systematycznie oprocentowaniem kredytów komercyjnych. Długiem publicznym ponadto dało się wcześniej finansować inwestycje: teraz się nie da (!) bo im więcej długu na finansowanie inwestycji się zaciągnie tym bardziej wzrosną komercyjne stopy procentowe: wprost proporcjonalnie dusząc cała gospodarkę. Zatem obecnie (w Polsce też) zaciąganie długu publicznego jest o tyle celowe o ile służy... spłaceniu długu publicznego. Dlatego dług publiczny w poprzednim systemie tworzenia go miał pewną cechę: był spłacalny (!). Po tym gdy zadłużano budżet wyłącznie poza Bankiem Centralnym (w Polsce zadłużanie rządu w NBP jest chyba nawet zakazane) to zbiegiem czasu pożyczający Kanadzie na spłatę odsetek od wcześniejszych kredytów nie robili tego wcale z myślą o zwrocie kapitału jakiego udzielili a jedynie z myślą o dożywotnim otrzymywaniu sporych odsetek od bezmyślnych obywateli Kanady. Trzeba zrozumieć też to ze w takie sytuacji odsetki i dla budżetu i dla ludzi muszą być znacznie wyższe (przyduszająć permamentnie całą gospodarkę i przenosząć pieniądze od zwykłych konumentów i producentów na konta bogaczy). Dla przykładu niespłacalny dług zaciągnięty na 2% rocznie podwaja się co 36 lat ale już taki sam dług na 8% podwaja się co 9 lat. Oznacza to że żeby utrzymać dług (obciążony 8% odsetek) na tym samym pułapie trzeba przez 9 lat wydać tyle samo ile się pożyczyło- a dług nawet nie zmaleje (nawiasem mówiąc to normalna sytuacja w świecie finansów narodowych). Dlatego też wykres kształtowania się w czasie długu publicznego Kanady, i wielu innych krajów ( w tym Polski), ma kształt paraboli (x2). Alternatywnymi posunięciami wobec tej sytuacji są zasadniczo: a) rozpętanie inflacji (ruina większości obywateli, poza bogatymi) B) zwrot długu (ruina większości obywateli, poza bogatymi) C) zwrot długu z systemową redystrybucją kapitału ku "dołom" gospodarki (na odpowiednią skalę niemożliwe politycznie) D) pożyczanie rządu w(oraz poprzez) banku centralnym co doprowadzi do zmniejszenie oprocentowania zarówno długu publicznego jak i długu gospodarki, oraz zahamuję eksplozje zadłużenia (prawdopodobne wystąpi wroga reakcja tak uwolnionego wielkiego kapitału grającego na niekorzyść danego kraju: czyli może zajść konieczność precyzyjnego, celnego oddzielenia rynków finansowych Kanady od światowych rynków finansowych) E) "Podłożenie świni" komuś innemu: ograniczenie wydatków budżetowych, ograniczanie stóp procentowych, nieśmiała redystrybucja bogactwa, utrzymywanie paru procentowej inflacji, tolerowanie ubożenia klas niższych oraz średnich społeczeństwa*, ciągłe podwyższanie podatków na spłatę przynajmniej większości odsetek od odsetek od........, tolerowanie niskiego wzrostu gospodarczego. Dług będzie wtedy również rosną, ale już nie tak szybko, co sprawi że do emerytury decydentów system finansowy może nie upadnie. (dokładnie tak zrobiono w Kanadzie, dzięki czemu Auditor.... nie musi już umieszczać rozdziału o długu publicznym w corocznym sprawozdaniu). W Polsce nie osiągnięto jeszcze poziomu Kanady, ale rozważne kierownictwo NBP w osobie m.in. pana Balcerowicza rozpoczęło powolne prewencyjne zarzynanie gospodarki na lata przed ujawnieniem się problemu w całym swym ogromie. Do tego Polska jest specjalnie narażona na ataki kapitału spekulacyjnego dzięki czemu w po wsze czasy będziemy płacić minimum 20 groszy z każdej złotówki naszych podatków na rzecz bogatych tego świata. Jako że nie bedziemy spłacać kapitału a odsetki to te pieniądze są czystym zyskiem tych których było stać na kredytowanie państwa. Jako że podatki to tak czy inaczej połowa tego co zarabiaja Polacy (w Kanadzie pewnie podobnie) to co dziesiąta złotówka jest w ten sposób przekazywana bogatym, co musi sie przyczyniać np. do zniekształcenia stosunków cenowych w gospodarce. Jak widać na tym przykładzie dług publiczny jest chyba formą masowego obłędu.
[edytuj] Obliczanie wielkości długu publicznego
Państwowy dług publiczny jest liczony według wartości nominalnej.
- Wartość wyemitowanych papierów wartościowych oblicza się według ich wartości nominalnej, rozumianej jako:
- kwota świadczenia głównego z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych, należna do zapłaty w dniu ich wykupu,
- kwota świadczenia głównego z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych, w których zobowiązania finansowe są indeksowane lub kapitalizowane z uwzględnieniem przyrostu kapitału, wynikającego ze sposobu indeksacji lub kapitalizacji danego papieru wartościowego, naliczona na koniec okresu sprawozdawczego.
- Wartość zaciągniętych kredytów i pożyczek oblicza się według wartości nominalnej, rozumianej jako kwota świadczenia głównego z tytułu zaciągniętej pożyczki lub kredytu, należna do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania.
- Wartość przyjętych depozytów oblicza się jako kwotę depozytu, jaką dłużnicy zgodnie z zawartą umową zobowiązani są zapłacić wierzycielom w terminie, w którym następuje likwidacja depozytu; jest to wartość, od której nalicza się oprocentowanie.
- Wartość wymagalnych zobowiązań, z wyłączeniem zobowiązań z tytułu gwarancji i poręczeń, obejmuje kwotę zobowiązań, z wyłączeniem odsetek, których termin płatności minął, a nie są przedawnione ani umorzone.
- Wartość nominalna zobowiązań indeksowanych lub kapitalizowanych (np. obligacje lub kredyty ze skapitalizowanymi odsetkami) odpowiada kwocie świadczenia głównego z uwzględnieniem przyrostu kapitału, wynikającego z mechanizmu indeksacji lub kapitalizacji, naliczonego na koniec okresu sprawozdawczego.
Dług wyrażony w walutach obcych przelicza się na walutę krajową według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w ostatnim dniu roboczym danego okresu sprawozdawczego.
[edytuj] Podstawy prawne dotyczące państwowego długu publicznego
- Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej - rozdział X – Finanse Publiczne. Mówi ona między innymi, iż nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości produktu krajowego brutto. Przyznała wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej Radzie Ministrów w zakresie: ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy regulującej zaciąganie długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu poręczeń i gwarancji finansowych przez państwo. Ponadto Konstytucja RP wprowadziła zakaz finansowania deficytu budżetu państwa poprzez zaciąganie zobowiązań w banku centralnym (efekty ekonomiczne tego kroku omówione w poprzedniej sekcji);
- ustawa z dnia 20 grudnia 2005 r. o finansach publicznych. Ustawa ta jest zasadniczym aktem prawnym w zakresie finansów publicznych zawierającym, między innymi, kompleksowe regulacje dotyczące państwowego długu publicznego. Wprowadza niezbędne definicje, określa ogólne zasady zaciągania długu, emisji papierów wartościowych i zarządzania długiem Skarbu Państwa, a także procedury ostrożnościowe i sanacyjne;
- akty wykonawcze do ustawy o finansach publicznych (rozporządzeniach) regulujących szczegółowo niektóre kwestie, w tym: podział tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego oraz zasady obliczania wartości nominalnej długu.
