Ahatanheł Krymski
Z Wikipedii
Agatangiel Krymski, ukr. Агатангел Юхимович Кримський, pseud. lit. A. Chwańko (ur. 1871, zm. 1942) - ukraiński uczony, literaturoznawca, etnolog, historyk, poeta, erudyta, tłumacz, działacz społeczny, jeden z największych lingwistów świata, poliglota (znał ok. 60 języków).
Urodził się w rodzinie tatarskiej na Wołyniu, ukończył kolegium w Kijowie i Łazariewski Instytut Języków Wschodnich w Moskwie, gdzie w latach 1910-1918 był profesorem filologii arabskiej i tureckiej oraz historii Wschodu. Choć mieszkał w Moskwie, pozostał aktywnym członkiem ukraińskiego społeczeństwa. W latach 1896-1898 przebywał w Syrii i Libii, aby pogłębiać swą wiedzę z zakresu orientalistyki. Po rewolucji 1918 r. wrócił do Kijowa, gdzie rzucił się w wir pracy. Był współorganizatorem Ukraińskiej Akademii Nauk, prowadził intensywną działalność pedagogiczną i oświatową, kierował także Katedrą Wschodoznawstwa na Uniwersytecie Kijowskim.
W tym czasie powstały jego najważniejsze prace z zakresu historii literatury arabskiej, perskiej, tureckiej i wielu innych państw Bliskiego i Środkowego Wschodu. Ahatanheł Krymski był też jednym z redaktorów Wielkiego Słownika Języka Ukraińskiego, niedokończonego z powodu interwencji rosyjskiej cenzury. Opracował również Najważniejsze zasady ukraińskiej ortografii i przeszedł do historii filologii ukraińskiej jako wybitna postać swojej epoki. Swoją bibliotekę, która liczyła ok. 30.000 woluminów, podarował Ukraińskiej Akademii Nauk i za swe zasługi otrzymał tytuł Akademika.
[edytuj] Najważniejsze prace naukowe
[edytuj] Z zakresu historii i kultury państw arabskich
- seria: "Trudy po vostokovedeniju, izd. Lazarevskogo instituta vostochnyx jazykov" w skład której wchodzą między innymi takie pozycje jak:
- Monografie historyczno literackie poświęcone m. in. wielkiej antologii arabskiej epiki heroicznej Hamasa zebranej przez Abu Tammana, perskiemu XIV-wiecznemu poecie Hafizowi (Shams al-Din Muhammad)
[edytuj] Z zakresu historii literatury i języka ukraińskiego, folkloru i etnografii
- Narodni kazki i vigadki - za Kloustonom. Jak voni blukajut ta perevertajut'sja (Lwów, 1896)
- O malorusskich otglagol'nych sushhestvitel'nych na enn'e i inn'e. (Moskwa, 1900)
- Filologija i Pogodinskaja gipoteza. Sud'by kievskogo malorusskogo narechija XI - XVI vekov (Kijów, 1904)
- Ukrainskaja gramatika (Moskwa, 1907-08).
Krymski był wiernym obrońcą niezależności języka ukraińskiego, jego poglądy polityczne kształtowały się pod wpływem takich postaci jak: Iwan Franko, Michał Drahomanow, Łesia Ukrainka, Borys Hriczenko. Zasłynął także jako poeta liryk, autor egzotycznych poezji zamieszczonych zbiorze Palmowe Hill’a (Zwenihorodka, 1902 wyd.2) oraz prozaik, autor zbiorów opowiadań: Povistky i ekskizy z ukrains’koho żitt’a (1895, wyd.3), Zwenihorod’ka (1904) oraz Bejruts’ki opovidann’a (Kijów, 1906). Jest także autorem powieści Andrij Lahos’kyj (Lwów, 1905).
W 1930 roku Ahatanhełpopadł w niełaskę władzy sowieckiej w związku z procesem Towarzystwa Wyzwolenia Ukrainy. Stracił posadę sekretarza Akademii Nauk i został praktycznie całkowicie odsunięty od działalności naukowej. Z początkiem II wojny światowej, kiedy Moskwa zaczęła potrzebować specjalistów od spraw Wschodu, został przywrócony do łask i odznaczony nawet orderem Lenina. Kiedy Niemcy wkroczyli na Ukrainę, władze Rosji nakazały Krymskiemu wyjechać na wschód do Ufy. Ten jednak nie wypełnił rozkazu i przeprowadził się do rodzinnej Zwenihorodki. Podążyło za nim NKWD. Krymski został oskarżony o działalność antysowiecką i próbę stworzenia burżuazyjnego państwa ukraińskiego. Nie do końca znane są okoliczności jego śmierci. Według dostępnych informacji, po aresztowaniu w 1941 roku został wywieziony do więzienia NKWD w Kazachstanie i tam w 1942 roku zmarł.
