Woudfries
| Woudfries | |
|---|---|
| naam | Woudfries |
| Friese naam | Wâldfrysk |
| taalgebied | het oostelijke deel van de provincie Friesland, ruwweg tussen Dokkum in het noorden, Leeuwarden, de Oude Venen en Heerenveen in het westen, de Stellingwerven in het zuiden, en de driehoek Marum-De Wilp-Opende in het aangrenzende deel van de provincie Groningen |
| aantal sprekers | 157.000 in Friesland en Friestalig Groningen (schatting) |
| teljaar | 2004 |
| dialecten | geen |
| taalclassificatie | Indo-Europees - Germaans - West-Germaans - Noordwest-Germaans - Fries - Westerlauwers-Fries - Woudfries |
| schrift | het Latijns alfabet |
| Bijbelvertaling | geen |
| taalstatus | het Woudfries is een dialect van het Fries; geen erkenning |
| taalcode ISO 639-1 | n.v.t. |
| taalcode ISO 639-2 | n.v.t. |
| taalcode ISO 639-3/DIS | n.v.t. |
Het Woudfries is een van de vier grote dialecten van het Fries en wordt gesproken in de Friese Wouden in het oostelijke deel van de provincie Friesland, ruwweg tussen Dokkum in het noorden, Leeuwarden, de Oude Venen en Heerenveen in het westen en de Stellingwerven in het zuiden. In het oosten loopt het tot aan de grens met Groningen en Drenthe, tussen Surhuisterveen en Frieschepalen, want hier loopt het Woudfriese taalgebied door de provincie Groningen in de driehoek Marum-De Wilp-Opende.
Het Woudfries dankt zijn naam aan het feit dat men in het oosten van Friesland boomringen gebruikte om afscheidingen tussen weilanden te maken. In het westen en noordoosten van de provincie werden hiervoor sloten aangelegd, in de Wouden is de grond echter erg zanderig en hier zakt het water gauw in weg.
Het Woudfries wordt gesproken door naar schatting zo'n 157.000 mensen in de provincie Friesland en de driehoek Marum-De Wilp-Opende in het aangrenzende deel van de provincie Groningen; hoeveel Friezen daarbuiten Woudfries spreken is niet bekend.
Inhoud |
[bewerk] Verschillen tussen Woudfries en Kleifries
De verschillen tussen het Woudfries, het Kleifries, en de andere grote Friese dialecten, zijn zo klein dat men bijna niet kan spreken van een dialect, men zou het beter een "taalvariant" kunnen noemen. Ook al zijn er een aantal in het oog springende verschillen (althans voor Friezen) zowel op fonologisch als lexicaal gebied.
[bewerk] Fonologische verschillen
Het grootste verschil tussen het Woudfries en het Kleifries zijn de woorden "my", "dy", "hy", "sy", "wy" en "by", die in het Woudfries worden uitgesproken als "mi", "di", "hi", "si", "wi" en "bi" en in het Kleifries als "mij", "dij", "hij", "sij", "wij" en "bij".
Verder bestaat er een verschil in de uitspraak van de tweeklanken "ei", "ai" en "aai". In het Woudfries spreekt men die uit als "ij" resp. "ai" en "aai", maar in het Kleifries als "ôi", resp. "òi" en "ôi". Met andere woorden, in het Woudfries hoort men in de uitspraak geen verschil tussen "ei" en "ij", terwijl men in het Kleifries in de uitspraak geen verschil hoort tussen "ei" en "aai".
Andere, minder bekende klankverschillen zijn bijvoorbeeld:
| Woudfries | Kleifries |
|---|---|
| dû | do |
| prûm | prom |
| tûme | tomme |
| nêken | neaken |
| krêkje | kreakje |
| wêk | weak |
| gjers | gers |
| kjers | kers |
| kjel | kel |
In het Standaardfries, dat nogal wat variatie toelaat, zijn in bijna al deze gevallen beide vormen toegestaan.
[bewerk] Lexicale verschillen
Tussen het Woudfries en het Kleifries komen slechts negentien lexicale verschillen voor (verschillen in de woordenschat). Voorbeelden zijn:
| Woudfries | Kleifries |
|---|---|
| saterdei | sneon |
| mychammel mychhimmel |
eamel eamelder |
| flij | flues |
| mot | sûch |
[bewerk] Bronnen
- Boelens, K., e.a., Twataligens - Ynlieding yn Underskate Aspekten fan de Twataligens, Leeuwarden, 1981.
- Haan, G.J. de, Frisian Grammar, Grins, (zonder jaar).
- Jansma, K., Friesland en zijn 44 gemeenten, Leeuwarden, 1981.
