Wisseldaalder
Een wisseldaalder (ook wel wisselrijksdaalder) is een niet-bestaand geldstuk, welke voorkomt in verschillende oud-Nederlandse en Duitse volksverhalen. De wisseldaalder in deze verhalen is steeds een geldstuk waarvan indertijd werd aangenomen dat deze wel bestond en de wonderlijke kracht zou bezitten dat hij nooit op zou raken. Betaalde men iets met de wisseldaalder, dan kwam deze vanzelf terug in de beurs. Voorwaarde was wel dat dat hij nooit in zijn geheel mocht worden uitgegeven, met andere woorden er moest wat wisselgeld terugkomen.
Het probleem was, hoe aan zo'n geldstuk te komen. Een aantal sagen beschrijft een manier om een wisseldaalder te bemachtigen. Dat dit niet met rechte dingen toeging blijkt uit het feit dat in de meeste van deze verhalen de duivel een grote rol speelt. Het bekendste is wel die, waarbij men een kat in een zak moest stoppen en op middernacht op een kruispunt moest gaan staan. Dan kwam er een voorbijganger die vroeg wat je in de zak had. "Een haas," moest je dan zeggen, waarop de vreemdeling te kennen gaf deze te willen kopen. Dat kon en als betaling kreeg je dan de begeerde daalder. Je moest dan wel maken dat je wegkwam, want als de man (dat was natuurlijk de duivel zelf) door kreeg wat hij had gekocht, dan zou hij de verkoper zonder twijfel verscheuren.
[bewerk] Spreekwoorden
- De wisseldaalder komt ook voor in een, tegenwoordig weinig meer gebruikt spreekwoord: Hij draagt altijd een wisseldaalder bij zich.
- De betekenis hiervan is: Hij heeft altijd genoeg geld bij zich.
- Ook de uitdrukking "een kat in de zak kopen" komt hier vandaan.
- Dit spreekwoord houdt in dat men denkt iets waardevols te hebben gekocht, dat nadien waardeloos blijkt te zijn.
