Verraders en provocateurs in de Tweede Wereldoorlog
Het lemma Verraders en provocateurs in de Tweede Wereldoorlog behandelt personen die in de jaren 1940-1945 de Duitse bezetter hun diensten aanboden.
Het Nederlands verzet in de Tweede Wereldoorlog heeft veel te lijden gehad als gevolg van hun verraderlijke activiteiten. Zo'n verrader of provocateur werd door de Duitsers aangeduid als vertrouwensman (Vertrauensmann, of afgekort V-Mann). Dit waren geheime agenten of informanten die in de Tweede Wereldoorlog voor de Duitsers werkte.
Bekende V-Männer zijn bijvoorbeeld Anton van der Waals en Johnny de Droog. Een vrouwelijke V-Mann was Miep Oranje. Deze personen wisten vaak door te dringen tot het Nederlands verzet (ook bekend onder de namen 'illegaliteit' en 'ondergrondse'). De schade die zij hebben aangericht onder verzetsstrijders is groot geweest. Onder andere Johannes Post is door toedoen van een V-Mann in handen van de Duitsers gevallen en door een vuurpeloton geëxecuteerd. Men mag ook de 51 geheim agenten die in Nazi handen zijn gevallen in het beruchte Englandspiel niet vergeten ! Die mede door veraad door Anton van der Waals zijn omgekomen in onder andere Mauthausen. Na de oorlog zijn verschillende V-Männer ter dood veroordeeld. Miep Oranje is echter spoorloos verdwenen.
| Werkelijke naam | Leeftijd per 1-1-1944 | Straf/levenseinde |
| Geesien Bleeker | 24 | Levenslang |
| Jan Boogaard | 22 | Doodstraf, uitgevoerd 1-3-1947 |
| Gerardus C. van Bree | 31 | Levenslang |
| Jan H. Brouwer | 32 | Levenslang |
| Johannes M. de Droog | 51 | Waarschijnlijk zelfmoord |
| Rodin B.R. Jordens | 24 | Geliquideerd op 6-11-1943 |
| Pieter van de Meer | 24 | Geliquideerd op 21-9-1944 |
| Miep Oranje | 23 | Verdwenen |
| Matthijs A. Ridderhof | 49 | Doodstraf, uitgevoerd op 1-3-1947 |
| Francois P. Vergonet | 38 | Geliquideerd op 27-10-1943 |
| Anton van der Waals | 31 | Doodstraf, uitgevoerd op 27-1-1950 |
| Joseph H. van Wesemael | 24 | Mislukte liquidatie op 6-11-1943; verdwenen |
Verschillende van deze landverraders hebben de dood van een groot aantal Nederlanders op hun geweten. Vooral infiltranten vormden een ernstige bedreiging voor het verzet. Na de oorlog is een aantal verraders veroordeeld in het kader van de bijzondere rechtspleging, soms tot de doodstraf. Enkele doodvonnissen werden echter in de jaren 50 omgezet in een gevangenisstraf, soms niet eens levenslang waardoor sommige verraders na verloop van tijd weer vrij kwamen. Naar verluidt zou Koningin Juliana hier duidelijk invloed op hebben uitgeoefend. Anderen, vooral uit kringen van het voormalig verzet, betreurden deze gang van zaken. Per saldo verdient de bijzondere rechtspleging volgens velen daardoor geen schoonheidsprijs.
