Verenigde Staten van Oostenrijk

Hoewel Frans Ferdinand nooit officieel in het besturen van de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije werd betrokken, werkte hij actief mee in de keizerlijke politiek. Na zijn troonbestijging zou hij de naam Franz II aannemen.

Het forceerde de modernisering van het militaire apparaat en plande onder andere zaken om de dubbelmonarchie te hervormen de zogenaamde „Trialismus“.

De hervormingen zouden de vereniging van Kroatië, Bosnië en Dalmatië als doel gehad hebben met een aparte deelstaat als resultaat, dit tot ergernis van Servië, dat ambities had een verenigd Zuid-Slavisch koninkrijk onder Servische leiding te realiseren, uiteraard inclusief de Oostenrijkse gebieden Kroatië, Bosnië, Dalmatië en Vojvodina. Deze plannen zorgden derhalve voor Servische haat tegen Frans Ferdinand en de Habsburgers. Omgekeerd werd ook de haat van de Oostenrijk-Hongaarse burgers en adel tegen Servië groter. Iets waar de officiële kranten in die tijd graag over schreven was de agressieve opstelling van Servië. Een veel gehoorde leuze in Oostenrijk in die tijd was: „Serviërs moeten streven”.

Aurel Popovici, een Roemeense politicus en jurist stelde in opdracht van Frans Ferdinand een plan op van het nieuwe staatsbestel van Oostenrijk, naar voorbeeld van de Verenigde Staten van Amerika, de Verenigde Staten van Groot-Oostenrijk. Men noemde dit de „Trialismus”. In elk geval hadden deze plannen in het land de staatsrechtelijke oplossing van de unie van Hongarije en Kroatië tot gevolg gehad, iets waar de Hongaren niet blij mee waren geweest. Maar Franz Ferdinand ontwikkelde zich daardoor wel tot een gevaarlijke tegenstander bij vele kringen van het hof, en jaagde de Hongaren en Serviërs tegen zich in het harnas. Ondanks zijn hervormingsplannen werd hij nooit een populair persoon, ook niet in eigen land en bij zijn oom, Frans Jozef, de keizer.

Het door Popovici gemaakte plan dat door WOI nooit tot uitvoering kwam. Bosnië is niet meegenomen in de plannen, omdat dit gebied in 1906 nog de status van bezet gebied had. De rode en grijze lijnen zijn de grenzen van de 'oude' gebieden, die zouden komen te vervallen

De „Trialismus” zorgde er voor dat alle minderheden de voor hun zo belangrijke autonomie zouden krijgen, in de vorm van een eigen deelstaat met een eigen parlement. Bij de oude staatsinrichtingen waren er maar twee deelstaten (landsdelen), Cisleithanië (Oostenrijk) en Transleithanië (Hongarije). Het gebied Bosnië behoorde tot geen van de landsdelen en werd centraal bestuurd. De landsdelen bepaalden zelf de mate van autonomie die ze toekenden aan de lagere bestuurseenheden. De autonomie van de kroonlanden (dit waren de gebieden van Cisleithanië) was ongeveer in het hele landsdeel gelijk, namelijk een kleine mate van autonomie.

Maar in Transleithanië was de situatie wat ingewikkelder, voor de Ausgleich van 1867 was bijvoorbeeld Transsylvanië nog een gelijkberechtigd kroonland. (Alle gebieden, inclusief Hongarije, waren toen trouwens nog kroonland die direct onder de centrale regering stonden.) Na de Ausgleich' werd de term kroonland in Hongarije afgeschaft. De Ausgleich' had dus tot gevolg dat Transsylvanië bij Transleithanië werd ingedeeld. Prompt deelden de Hongaren Transsylvanië in bij koninkrijk Hongarije, en niet als apart koninkrijk of vorstendom, zoals dat met Fiume en Kroatië en Slavonië wel gebeurde. Uiteraard tot groot ongenoegen van de daar wonende Roemenen. Ook werd er door de Hongaren wel eens getornd aan de autonomie van de andere gebieden van Transleithanië, zoals bijvoorbeeld die van Kroatië.

Hier hadden de plannen van Frans Ferdinand dus een einde aan gemaakt, de 2 landsdelen én de kroonlanden en bestuurlijke gebieden van Transleithanië werden afgeschaft en vervangen door 15 deelstaten, die dezelfde bevoegdheden zouden krijgen als de oude landsdelen Cisleithanië en Transleithanië. Dat dit idee werd toegejuigd door de verschillende volken, was duidelijk. Er waren echter ook tegenstanders, met verschillende redenen:

• Transleithanië oftewel het landsdeel Hongarije¹: In dit landsdeel woonden Hongaren, Roemenen, en Slaven. Als al deze volken een eigen deelstaat zouden krijgen, zouden de Hongaren hun zeggenschap verliezen over meer dan 2/3 van hun grondgebied.

• De adel: zij waren bang dat door de hervormingen de gewone man, immers via verkiezingen, meer macht zou krijgen. Dit ging ten koste van de invloed en macht van de adel. Frans Jozef, die ook voor een confederale staat was (hij zag de bui hangen als er niet snel werd ingegrepen), kreeg vooral tegenwerking van deze adel.

¹ Er kan verwarring ontstaan over de betekenis van Hongarije binnen Oostenrijk-Hongarije. Hongarije had namelijk twee betekenissen:

• Één van de twee landsdelen, namelijk Transleithanië (de naam van het door de Hongaren bestuurde deel van Oostenrijk-Hongarije)
• Koninkrijk Hongarije, één van de drie gebieden in Transleithanië (de andere waren: Fiume met gebied en Koninkrijk Kroatië en Slavonië