Skeeleren
Skeeleren is wat in Engelstalige landen beter bekend is als inline speed skating. Het is de sport van het hardrijden op skeelers of inline skates. De sport is voorgekomen uit het rolschaatsen, maar tegenwoordig wordt het meer gezien als een variant van het schaatsen (op ijs).
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Reeds rond 1700 werd door een onbekende Nederlander de skeeler bedacht om in de zomer te kunnen schaatsen. Dit was niet meer dan een schaats waarvan de ijzers waren vervangen door een frame met houten cilinders, waarop gereden kon worden.
In 1760 kwam Joseph Merlin op een feest met zijn eigen creatie van schoenen met ijzeren wielen. Zijn beoogde spectaculaire entree kreeg hij wel, maar de schoenen werden snel weer vergeten. Pas in 1818 werd voor het eerst een rolschaats gebruikt, en wel door een ballet uit Berlijn. Een jaar later werd het eerste patent voor een rolschaats met 2 of 4 wielen in lijn aangevraagd door Monsieur Petibledin. Enkele jaren later, in 1823, werd de inline skate met vijf wielen gepatenteerd.
Door de jaren heen werden rolschaatsen verbeterd, met als hoogtepunt de toepassing van het lager in 1884. In de jaren '60 en '70 werden de kunststofwielen toegepast, waarmee vooral het comfort wordt verhoogd.
Pas in 1979 ontstond de huidige skate, uitgevonden door twee broers (Scott and Brennan Olson). Zij bouwden een oude rolschaats om tot een ijshockeyschaats op wielen, om zo in de zomer te kunnen trainen voor het ijshockey. Op hetzelfde moment ontwikkelde de skeeler zich met name in Nederland, als alternatief voor het schaatsen. De term skeeler is dan ook geen algemene naam, maar de naam van de inline skates van het merk Zandstra. Tegenwoordig worden hiermee de op een schaats lijkende (vanwege de lage schoen) inline skates bedoeld, welke 4 of 5 wielen in één rij hebben.
[bewerk] Materiaal
Skeelers bestaan uit een schoen en een frame met wielen en lagers.
[bewerk] Schoen
De skeelerschoen is net als de schaatsschoen geëvolueerd. Ook in de skeelerwereld wordt meer gebruikgemaakt van materialen als kunststoffen en composieten (o.a. carbon). Belangrijk voor een schoen is dat deze goed aansluit op de voet, mede daarom zijn de meeste schoenen met een warmtebehandeling te vervormen voor een betere pasvorm. De originele skeelerschoen bestaat uit een lage (vaak leren of carbon) schoen op een zogenaamde kuip (vaak van carbon), maar tegenwoordig wint ook de softboot terrein. Het voordeel van deze laatste is het comfort, het nadeel is een mindere stijfheid van de schoen zelf. Bekende merken schoenen zijn Bont, Mogema en in Nederland Raps en Viking.
[bewerk] Frames
Een skeelerframe is wat de wielen onder de schoen houdt. Frames zijn er in verschillende vormen, maar voor skeelers zijn frames met vijf wielen in lijn het meest gangbaar. Toch worden tegenwoordig weer meer frames met maar vier wielen(skate of speedskate als het 4 grote wielen zijn) verkocht, wat een gevolg is van de steeds groter wordende wielen. Een frame kan gemaakt zijn uit kunststof, maar de betere frames worden gefreesd uit aluminium of een soortgelijke legering of carbon. Belangrijk voor een frame is de stijfheid, gewicht en eventueel stroomlijn. Hierbij geldt natuurlijk dat hier een keuze moet worden gemaakt tussen prijs en kwaliteit, maar dat een goedkoper frame niet per definitie slecht hoeft te zijn.
[bewerk] Wielen en lagers
Skeelers worden meestal uitgevoerd met wielen tussen de 78 mm en 90 mm wanneer er gebruik wordt gemaakt van een vijfwielig frame en wielen van rond de 100 mm voor vierwielige frames. Bij deze laatste komt het voor dat niet alle wielen hetzelfde formaat hebben, omdat anders de schoen te hoog van het wegdek komt. Wielen zijn verder onderverdeeld in verschillende hardheden, waarbij geldt dat een zachter wiel meer grip en comfort geeft, maar minder hard gaat en vooral sneller slijt. Vooral bij nat wegdek is een harde wiel in het nadeel. (i.v.m. grip)
Een belangrijk onderdeel van de skeeler is dan nog de lagering. Hierbij moet echter in het achterhoofd worden gehouden dat een goed onderhouden lager van een redelijke kwaliteit al snel beter is dan een slecht onderhouden toplager. Meestal worden lagers aangegeven met een ABEC-getal (1, 3, 5 of 7), wat aangeeft met wat voor tolerantie het lager is gemaakt. Dit getal zegt echter weinig over de kwaliteit van het lager.
[bewerk] Wedstrijden
Er zijn verschillende wedstrijdvormen in het Indoor wordt meestal op een 100m baan gereden, op een houten ondergrond. Dit soort banen vind je vooral in de Verenigde Staten.
Outdoor kan worden gereden op de weg of op speciaal aangelegde skeelerbanen (vaak ook wielerbanen), op een asfalt- of betonondergrond. Dit soort banen zijn er veel in Europa, maar in de Verenigde Staten worden deze banen amper gebruikt. Een dergelijke baan (piste) is vaak 200m of 400m lang, maar kan in principe elke willekeurige lengte hebben.
[bewerk] Verschillende soorten wedstrijden
Time trials (tijdrijden): Dit zijn kortere afstanden, tussen de 100m en 300m, gehouden op een baan. Er wordt alleen of in paren gestart. Soms worden ook langere afstanden gereden, maar dat is minder populair.
Sprint: Groepen van ongeveer 5-6 rijders starten op afstanden van 500m tot 1500m. Rijders kunnen finales halen door voorwedstrijden (series) te winnen.
Afval races: Dit zijn races over middellange afstand, waarbij steeds de laatste rijder uit de race moet. Dit wordt elke ronde herhaald, tot er een winnaar overblijft. Het afvallen vindt plaats aan de hand van het eerste wiel van de rijder wat de finishlijn passeert.
Punten koers: Elke keer dat de rijders de finishlijn passeren krijgt de eerst aankomende 1 punt, waarbij het aantal te halen punten kan oplopen naarmate de race vordert. De laatste ronde levert altijd meer punten op. Uiteindelijk wint de rijder met de meeste punten.
Puntenkoers met afvallers: Een combinatie van de twee bovenstaande wedstrijdvormen.
Relay: Estafette met 3 rijders per team. In Nederland ook wel aflossing genoemd. De rijders lossen hun teamgenoot af door haar/hem voort te duwen.
Criterium: Er wordt nu niet gereden over een bepaalde afstand, maar over een bepaalde tijd. Na het verlopen van de tijd worden dan nog enkele ronden toegevoegd, waarna wordt gesprint voor de overwinning. De snelheden kunnen boven de 60 km/uur liggen.
Marathons: De Marathon is een officiële afstand van 42,195 km. Deze afstand wordt op EK's en WK's op de weg verreden. De gemiddelde snelheid ligt bij de toppers boven de veertig km/h en wordt binnen het uur verreden.
Klassiekers: Als een criterium, maar dan over een vaste afstand. De afstand is vaak meer dan 50 km. Er is een parcours met ronden variërend van 2 tot ongeveer 25 km waarop wordt gereden. Af en toe zijn er ook wedstrijden waar de hele afstand één ronde is.
Vanaf halverwege de jaren '90 ontstond in Europa de tendens om steeds meer lange afstandswedstrijden te organiseren, met name voor fitness-rijders. Hieruit ontstonden grote evenementen, zoals marathons in Berlijn en St. Moritz waar duizenden mensen meerijden. Vanaf 2000 werden deze evenementen ook in de VS populair.
Dryland triatlons: Af en toe worden triatlons georganiseerd waarbij het onderdeel zwemmen is vervangen door skeeleren.
Downhill: Een evenement dat vaak in landen met bergen wordt gehouden, waarbij het doel is om zo snel mogelijk van een helling naar beneden te komen. Overigens worden hier meestal geen skeelers voor gebruikt, maar een soort skates. Hierbij kunnen snelheden worden gehaald tot meer dan 75km/uur.
[bewerk] Nederlandse indelingen
In Nederland wordt geskeelerd onder auspiciën van de Skatebond Nederland, welke een onderverdeling maakt in verschillende groepen. Skeeleraars zijn te vinden in de secties Speed en Recreatie. Onder Recreatie vallen toertochten, waarbij geen (duidelijk) wedstrijdelement aanwezig is. In de sectie Speed vallen wedstrijdrijders. Deze zijn onderverdeeld in Heren (A, B, C-rijders (C1 en C2) en Veteranen), Dames (Dames 1 en 2), Jeugd (Junioren, Kadetten, Pupillen 1 t/m 4). Bij de Heren en Dames wordt gebruikgemaakt van een promotieregeling. De jeugd wordt ingedeeld op leeftijd en geslacht.
[bewerk] Tactieken en Technieken
De skeelersport lijkt qua techniek heel veel op het langebaanschaatsen, maar er zijn enkele wezenlijke verschillen, met name door de grotere wrijving. De introductie van de Double push in 1992 door Chad Hedrick veranderde de techniek echter behoorlijk. Met deze techniek kan er twee keer in elke slag worden afgezet, waarmee hogere snelheden worden gehaald. De techniek is echter vooral te gebruiken op korte afstanden of voor korte tijd, omdat hij zeer vermoeiend is.
Tactieken in het skeeleren hebben wel wat weg van het wielrennen. Bij langere afstanden worden groepen gevormd en gaat men zo rijden dat men zo min mogelijk wind vangt. Van elke rijder wordt wel verwacht dat hij zijn tijd op kop rijdt, anders zullen andere rijders al snel tegen hem gaan rijden.
Uit de groepen worden aanvallen gedaan, waarbij één of meerdere rijders proberen te ontsnappen uit de groep om een voorsprong te nemen. Zeker bij korte rondjes kan dit heel belangrijk zijn, omdat een ronde voorsprong een redelijk veilige marge geeft. Sinds de commercie zijn intrede heeft gedaan en ploegen belangrijker zijn geworden, ziet men ook vaker dat rijders een taak binnen een ploeg hebben. Hierbij zijn één of twee rijders goed genoeg om te winnen, de andere houden deze rijders zo lang mogelijk in de buurt van andere favorieten. Dit is ook te vergelijken met het wielrennen.
[bewerk] Status
Skeeleren is een sport die in Nederland nog wel eens wordt gezien als een vervanging van schaatsen voor de zomer. In Nederland zijn het dan ook met name (marathon-)schaatsers die aan (wedstrijd-)skeeleren doen. Toch begint skeeleren steeds meer een eigen karakter te krijgen. De Nederlandse top bestaat echter wel uit de top van het Marathon Schaatsen, aangevuld met enkele buitenlandse rijders en aankomende talenten.
In andere delen van de wereld (met name de Amerika) is skeeleren wel een grote sport. Aan het WK skeeleren deden in 2004 ongeveer 45 landen mee, aan het WK schaatsen maar iets meer dan 10. Wat Heerenveen is in Nederland zijn de skeelerpistes in Zuid-Amerika voor de lokale bevolking aldaar.
Skeeleren is echter geen Olympische sport, wat maakt dat vele topskeelers overstappen op het schaatsen. En met succes. Zo werd Chad Hedrick in 2006 Olympisch Kampioen op de 5000m en werd Derek Parra in 2002 Olympisch Kampioen op de 1500m. Op dit moment lijkt het erop dat skeeleren niet voor 2008, en waarschijnlijk pas in 2012 eventueel wordt toegevoegd aan de Olympische Spelen. Het grootste probleem is het feit dat er nog ongeveer 20 andere sporten graag toegevoegd willen worden aan het toch al overvolle programma.
[bewerk] Competities
Naast de regionale competitie, is er voor de A-categorie de Univé World on Wheels
[bewerk] Bekende Skeeleraars / speedskaters
- Cecilia Baena
- Chad Hedrick
- Arjan Smit
[bewerk] Externe links
| Zie ook: |
|---|
 Portaal Sport · Categorie:Sport · Sport van A tot Z · In het nieuws - Sport · Sport · |
